ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΚΑΣ (1953-56)

Πλησιάζουμε τώρα την Εποχή των Υπαρξιστών της «Ιπτάμενης Παράγκας»,
το πρώτο γνωστό παράδειγμα ανεξάρτητου νεανικού κινήματος,
στη μεταπολεμική Ελλάδα.

Όλες οι φωτογραφίες ΑΡΧΕΙΟ ΣΙΜΟΥ ΤΣΑΠΝΙΔΗ (Copyright Μ.Νταλούκας)

Το κίνημα αρχίζει από μικρή παρέα του
1950, αλλά απογειώνεται ξαφνικά το καλοκαίρι του 1953, δημιουργώντας το ελληνικό καλοκαίρι της αγάπης.
Οι Έλληνες υπαρξιστές εμφανίζουν έναν τρόπο ζωής, που αποτελεί, πρόδρομο των χίπις.
Κέντρο δράσης τους, μια ξύλινη παράγκα, 20 μέτρα μήκος και 5 μέτρα φάρδος με πατάρι 5x5, στην οδό Σαρρή 29, στου Ψυρρή. Η παράγκα ήταν η κατοικία, και ταυτόχρονα το εργαστήριο του Σίμου Τσαπνίδη, όπου το καλοκαίρι κατασκευάζονταν αντίσκηνα και ομπρέλες θαλάσσης και τον χειμώνα επιδιορθώνονταν καθίσματα και καλύμματα αυτοκινήτων.

Καλοκαίρι του 1953 στην ιπτάμενη παράγκα του Ψυρρή. Οι δύο νεαρές υπαρξίστριες χορεύουν με το λαμπερό χαμόγελο της νιότης στα χείλη. Πάνω τους μια ξύλινη ετοιμόρροπη οροφή κατόρθωσε να στεγάσει το πιο όμορφο ελληνικό καλοκαίρι. Στον απέναντι τοίχο ζωγραφιές που αποτελούσαν την κύρια διακόσμηση της παράγκας.

Αδιαμφισβήτητος αρχηγός των υπαρξιστών ήταν ο αγράμματος
τσαγκάρης, Σίμος Τσαπνίδης.
Δεν υπήρχε κοινή υπαρξιστική αμφίεση. Το ντύσιμο, τα μαλλιά
και τα μούσια, ακολουθούσαν τη φαντασία και τον αυτοσχεδιασμό του καθενός ξεχωριστά. ΄Εβλεπες αγόρια με καλοχτενισμένα μαλλιά και άλλα αχτένιστα. Μερικοί είχαν μούσι. Ένας από τους υπαρξιστές, ο Αιμίλιος, κυκλοφορούσε μ’ ένα τεράστιο Ναπολεόντειο
καπέλο, που μερικές φορές πάνω του έβαζε ένα κουταβάκι.
Άλλες κοπέλες φορούσαν τις συνηθισμένες φούστες της εποχής,
και άλλες στενά κολλητά παντελόνια και μπερέδες. Η διάθεση όμως ήταν κοινή και συνοψιζόταν στο τρίπτυχο ΚΕΦΙ-ΧΑΡΑ-ΖΩΗ.

Συχνά πήγαιναν εκδρομές – μπροστά το τζιπ του Σίμου, με την
επιγραφή ΤΟ ΙΠΤΑΜΕΝΟ ΓΑΪΔΟΥΡΙ, μετέφερε μέχρι και δέκα
υπαρξιστές, και ακολουθούσαν δυο φορτηγά που μετέφεραν τους
υπόλοιπους. Απαράβατος όρος για να συμμετάσχει κάποιος στην
εκδρομή ήταν να συνοδεύεται από ντάμα – κατά τους υπαρξιστές,
ντάμα θεωρείτο και μία… γιαγιά!






Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΚΑΣ
Ονομάζουμε «τέχνη της παράγκας», όλα όσα δημιουργήθηκαν
από τους υπαρξιστές, στη διάρκεια ζωής του υπαρξιστικού κινή-
ματος… Τα περισσότερα έχουν χαθεί. Αυτά που έχουμε, διασώθη-
καν από τον Σίμο, όταν αυτός φεύγοντας από την Ελλάδα, τα πήρε
μαζί του για να τα χρησιμοποιήσει στο βιβλίο που έγραψε αλλά δεν
κατόρθωσε ποτέ να εκδώσει. Επί δεκαεννέα χρόνια, τα μετέφερε με
το σακίδιό του που συχνά ήταν και το μαξιλάρι του, σ’ αυτό το με-
γάλο ταξίδι της ζωής του. Όταν, στα 1975, επέστρεψε στην Ελλάδα, τα κλείδωσε σε θυρίδα στην ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ στην Ομόνοια. Βρέθηκαν μετά τον θάνατό του, μαζί με το ημερολόγιο και τα χιλιάδες φιλμ που «τράβηξε» όλα αυτά τα χρόνια.

Φωτο: Η .Άννα Μουρδουκούτα, η δεκαεξάχρονη υπαρξίστρια, ήταν γνωστή με το ψευδώνυμο «Μπέμπα» ή «έξαλλη αδελφούλα».Συνελήφθη το βράδυ στις 21 Ιανουαρίου 1954 στην παράγκα και η παρουσία της εκεί χρησιμοποιήθηκε για να στηριχτεί η κατηγορία της διαφθοράς ανηλίκων. Με την συνεργασία του Γιάννη Κουνάδη, έγραψε το ποίημα ΛΑΓΝΑ ΑΣΠΙΡΙΝΗ που μένει αξεπέραστο δείγμα της διάθεσης που επικρατούσε στην ιπτάμενη παράγκα

ΛΑΓΝΑ ΑΣΠΙΡΙΝΗ (1954)
Μπέμπα- Γ.Κουνάδης
 
Χελώνα ξεκαπίστρωτη
Τσόκαρο γανωμένο
Εσένα περιμένω!
Για να σου πω τα βάσανα
Που κρέμονται στ’ αυτιά μου
Παρθένα παναγιά μου!
....................
 Αγκομαχώντας στηριγμένοι
Στα καπούλια ενός ψύλλου
Λάγνα πράσινη ασπιρίνη
Ποιος μας έχει
εμπιστοσύνη;
 (Απόσπασμα)

Στην άλλη φωτό, το ποίημα  του υπαρξιστή Χάλκη που παρουσίασε η Γενική Ασφάλεια στο Δικαστήριο για να υποστηρίξει την κατηγορία περί ανηθικότητας. Ο Αστυνόμος
Κώστας Μαθιουδάκης ανέγνωσε το ποίημα στον πρόεδρο του Δικαστηρίου Νίκο Αβάζο, και ακολούθησε συζήτηση περί του αν το ποίημα διαφθείρει τους νέους. Το Δικαστήριο απεφάσισε ότι «το περί ελευθέρου έρωτος ποίημα κεντρίζει την αυτόθι συχνάζουσα και δη ανήλικον νεολαία προς ην φιληδονίαν και την σωματικήν και ηθικήν διαφθοράν»

 Η ζωγραφική της παράγκας γίνεται οπουδήποτε: στους ξύλι-
νους τοίχους, στα δοκάρια, σε πρόχειρα κομμάτια χαρτιού, στον κενό χώρο πίσω από δελτία διανομής τροφίμων,  και όπου  αλλού μπορούσαν να ζωγραφίσουν. Τα έργα στερεώνονται με πινέζες στους ξύλινους τοίχους και μένουν εκεί, μαζί με τις φωτογραφίες και τα συνθήματα που είναι γραμμένα με κιμωλία.

 Αριστερά, ένας πίνακας του Πιτ Κουτρουμπούση, που ήταν τοιχο-
κολλημένος στην ιπτάμενη παράγκα. Έχει τίτλο The Virgin and The Child (H Παρθένος και το Παιδί) και είναι ο πρώτος πίνακας που έκανε ο μεγάλος μας καλλιτέχνης. Έργο του 1953, στην κορύφωση δηλαδή του υπαρξιστικού κινήματος, ο Κουτρουμπούσης αποδίδει μία έντονη θλίψη και τρόμο στην εικόνα. Εδώ είναι αποτυπωμένα τα δικά του χρόνια της φτώχιας και της ορφάνιας, αλλά και
η οργισμένη ματιά του νέου που θέλει να ξεφύγει από την μοίρα του «κατώτερου θεού». Στην πάνω φωτογραφία, ένα από τα καλύτερα του υπαρξιστή Αντώνη Ρηγάτου. 

Στην παράγκα χορεύουν ένα έξαλλο μπούγκι-μπούγκι, ενώ το
υπαρξιστικό συγκρότημα παίζει ένα ξεχαρβαλωμένο πιάνο, μερι-
κά τύμπανα, κιθάρα, κόρνα αυτοκινήτου, ακορντεόν και κατσαρό-
λες! Το συγκρότημα είχε το όνομα PJC (Padam Jazz Club) με κύρια μέλη τους δύο γιους του τυφλού εφευρέτη και κουρδιστή πιάνων, Ευάγγελου Τσαμουρτζή. Οι αδελφοί Τσαμουρτζή θα σχηματίσουν μερικά χρόνια αργότερα τους MGC, το ιστορικό γκρουπ της Εποχής της Χρυσής Νεολαίας που μετεξελίσσεται σε ψυχεδελικό στην εποχή της Δικτατορίας. Οι PJC έπαιζαν και δικές τους συνθέσεις, δυστυχώς, όμως, έχουν σωθεί ελάχιστες και μόνον οι στίχοι.
Φαίνεται πως η μεγαλύτερη επιτυχία του συγκροτήματος ήταν ΤΑ ΓΑΝΤΙΑ ΤΑ ΤΡΙΚΟ, που τραγουδούσαν ομαδικά, ενώ χόρευαν συ-
νήθως ξυπόλυτοι. Οι στίχοι ήταν:

Αγαπητή μαμάκα μας
επάθαμε κακό
χάσαμε τα γάντια
τα γάντια τα τρικό...
 
Στα λόγια αυτά, απαντούσε γυναικεία φωνή, στον ρόλο της μη-
τέρας:
 
Μα πώς, μωρέ παιδιά μου,
το πάθατε αυτό
να χάσετε τα γάντια
τα γάντια τα τρικό;

ΤΟ ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Την πρώτη Σεπτεμβρίου 1956, ο Σίμος εγκαταλείπει την Ελλάδα.
Προσθέτει στο ιπτάμενο γαϊδούρι ένα κατάρτι που το στολίζει
σημαίες από τα περισσότερα κράτη και το μετατρέπει ξανά σε
καραβάκι πλεούμενο που θα τον ταξιδέψει στην Ευρώπη και πι-
θανώς σε όλο τον κόσμο. Έχει ουσιαστικά εκδιωχθεί κακήν κα-
κώς από την πατρίδα του που αυτός αγάπησε πολύ. Οι διώκτες
του και φύλακες των ηθικών αξιών, θα συνεχίσουν τώρα τη νε-
ανική «προστασία» στην επόμενη εποχή των τεντιμπόηδων. Και
στην εποχή της δικτατορίας θα προστατέψουν ακόμη περισσότε-
ρο τη νεολαία. Ο Σίμος μας χαιρετά από την Ακρόπολη. Θα περι-
πλανηθεί για 19 χρόνια στην Ευρώπη.

Περισσότερα δες το βιβλιο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΡΟΚ (Μ.Νταλούκας, Εκδόσεις Άγκυρα, 2012)