ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΡΟΚ

Το Ροκ που ορίζεται, δεν είναι ροκ.
Τρομερά ευμετάβλητο, αλλάζει ονόματα και διαθέσεις.
Το Ροκ ταυτίζεται με τη ζωή των νέων ανθρώπων.
Δεν είναι μια πράξη μουρλή, ή ατίθαση.
Το Ροκ, είναι το απροσδιόριστο που ζεις, και αισθάνεσαι, όταν είσαι νέος.

Οι τρόποι, με τους οποίους, οι νέοι, εκφράζουν τη φύση τους, είναι απρόβλεπτοι και σχηματίζουν την ροκ κουλτούρα, που έχει τη ζωή ως αιτία.
Δεν υπάρχει ιδεολογία στο ροκ.
Η ύπαρξη προηγείται κάθε ιδεολογίας.

Οι συμμετέχοντες έχουν όχι μόνον διαφορετικές αλλά συχνά και αντικρουόμενες ιδεολογίες.

Κατά σύμβαση, ονομάζουμε Ροκ, το σύνολο της νεανικής κουλτούρας, με όποιο όνομα και αν εμφανίζεται στις διάφορες εποχές. Έτσι, σαν Ροκ θεωρείται και το πανκ ακόμη και το Γκοθ ή το Χιπ-Χοπ. Η σύμβαση αυτή, είναι απλά μια γενίκευση που γίνεται για λόγους ευκολίας. Δεν εξομοιώνει, ούτε αναιρεί, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστκά της κάθε ομάδας. Οι διαφορές στην εκδήλωση της νεότητας, υπάρχουν και η κάθε ομάδα πρέπει να λέγεται με το όνομά της.

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΡΟΚ
Όλες οι νεανικές εκφράσεις, ονομάζονται μορφές του ροκ.
Ακολουθούν κάποιες από τις χαρακτηριστικότερες, όπως εμφανίστηκαν, στην Ελλάδα...

END OF SUMMER -Ζωγραφιά του Πάνου Κουτρουμπούση, πίσω από πακέτο τσιγάρων, 1965 (Συλλογή Μ. Νταλούκα)

Α.Ροκ Ζωγραφική

Στα περιθώρια των τετραδίων, σε τοίχους, σε ρούχα, πίσω από πακέτα τσιγάρα, παντού όπου μπορούν, οι νέοι ζωγραφίζουν, εκφράζοντας τον εσωτερικό τους κόσμο. Μία τέχνη που κατά κανόνα, περνά απαρατήρητη και χάνεται, αφού κανείς δεν ενδιαφέρεται να την διασώσει και να τη διοχετεύσει σε επίσημα κυκλώματα και εκθέσεις. Οι περισσότερες ζωγραφιές, έγιναν και ξεχάστηκαν και από τους ίδιους τους δημιουργούς (ο Κουτρουμπούσης π.χ. δε θυμόταν ποτέ τι είχε ζωγραφίσει νεαρός στην παράγκα), και άλλες έγιναν και μπήκαν μαζί με τις αναμνήσεις στα συρτάρια των νεανικών δωματίων.
Την ροκ ζωγραφική δεν την γνωρίσαμε γιατί δεν υπήρξε κανείς να την εμπορευθεί, δεν δημιουργήθηκε αγορά, και σπανίως αναφέρεται, στην ιστορία της Τέχνης. Και όμως, είναι υπέροχη.

ΧΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΚΑ. Έργο αγνώστου υπαρξιστή στην Ιπτάμενη Παράγκα, 1953. Συλλογή Μ.Νταλούκα.Βλέπουμε χορούς, πρόσωπα που χαμογελούν η θυμώνουν με τον κόσμο. Βλέπουμε χρώματα, ήλιους, όνειρα «να πάνε στο Παρίσι» και εφηβικούς φόβους που γίνονται άλλοτε μικροζωγραφική στα περιθώρια της αλληλογραφίας και άλλοτε street art σε χορταριασμένους τοίχους… Τα καλύτερα δείγματα έχουμε από την εποχή της ιπτάμενης παράγκας. Ο ΧΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΚΑ(εικόνα ) είναι ένα έργο  υπαρξιστή του 1953 που όμως δεν υπέγραψε το εξαιρετικό αυτό αφαιρετικό έργο, και έτσι δεν γνωρίζουμε το όνομά του.

Δέσποινα Γλέζου- Αυτοπροσωπογραφία, 1968. Συλλογή Μ.Νταλούκα.

Εντύπωση προκαλούν ακόμα οι πίνακες νέων ανθρώπων που εμείς τους γνωρίσαμε μουσικούς και δεν ξέραμε ότι ζωγραφίζουν. Η Δέσποινα Γλέζου είναι μια τέτοια περίπτωση. Στον πίνακα-αυτοπροσωπογραφία της (εικόνα ), η Δέσποινα μας παρουσιάζει τον εσωτερικό της κόσμο. Τι έχει άραγε στο μυαλό του αυτό το νεαρό κορίτσι; Η Γλέζου δεν διστάζει να βάλλει στη θέση της μύτης έναν φαλλό και πάνω από το στόμα της μουστάκια! Ο πίνακας θυμίζει το γνωστό πόστερ με το σκίτσο του Φρόϋδ «Τι βρίσκεται στο μυαλό ενός άνδρα». Εδώ, πρόκειται για το τι βρίσκεται στο μυαλό μιας γυναίκας. Αλλά δεν υπάρχει καμιά χυδαιότητα στην αυτοπροσωπογραφία αυτή. Υπάρχει αντίθετα μια παράξενη ομορφιά που σε κερδίζει. Σε δεύτερη ματιά προσέχει κανείς τη θλίψη στο βλέμμα που κοιτάζει απορημένο λοξά. Και αυτό το ανεπαίσθητο γαλάζιο χρώμα που μόλις διακρίνεται , είναι σαν τα γαλάζια μάτια που όλοι κάποτε ζωγραφίσαμε «πίσω από τα κουτόσπιρτα» και μας κέρασαν ύστερα την πιο σκληρή προδοσία.

Β.Ροκ Λογοτεχνία 

Η ροκ λογοτεχνία γεννιέται στα εφηβικά ημερολόγια, στις "αποστολές" σημειωμάτων, φωτογραφιών και βιβλίων. Η ποίηση είναι ο τρόπος που έχουν οι νέοι να ζωγραφίζουν τον κόσμο με λέξεις. Δεν υπήρξε νέος που να μην έγραψε ένα ποίημα. Όταν είμαστε νέοι είμαστε ποιητές. Όταν αναγνωριζόμαστε σαν ποιητές, δεν είμαστε πια νέοι.

Ποίημα που η Αλκμήνη Σταυρουλάκη, γράφει σε φωτογραφία της, που στέλνει στην Γιόλα Αναγνωστοπούλου (Ιαν 1974).

Το ίδιο το ροκ φαινόμενο αρχίζει στην μεταπολεμική Ελλάδα με ένα ποίημα- είναι το θαυμάσιο ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΛΙΓΟΙ της Λένας Τσούχλου.
Ακολουθούν χιλιάδες άλλα, πόσα δε θα μάθουμε ποτέ, όπως ποτέ δε θα γνωρίσουμε την άγνωστη έφηβη που έγραψε ποιήματα στο όνομα ενός έρωτα, ενός ιδανικού, μιας μελλοντικής νίκης, στο όνομα Κώστας, Δημήτρης, στο όνομα των ονομάτων :της δικής της πιο τρυφερής αγάπης. Οι ροκ ποιητές που γνωρίζουμε είναι όσοι τυχαία βρέθηκαν σε κάποια κιβωτό σωτηρίας- όπως στο σακίδιο του Σίμου για παράδειγμα- και έφτασαν μέχρις εμάς. Λίγοι μπόρεσαν και δημοσίευσαν ποιήματά τους, κυρίως όσοι σχετίζονταν με λογοτεχνικούς κύκλους και λιγότεροι τύπωσαν ένα βιβλίο.


Γ. Ροκ μουσική 

Τα τραγούδια που γνωρίζουμε , είναι όσα μπόρεσαν να εμπορευματοποιηθούν περνώντας την κρησάρα των παραγωγών. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι παραγωγοί των δισκογραφικών στην Ελλάδα, κινούνταν με τη νοοτροπία της «αρπαχτής», αποβλέποντας περισσότερο στο κέρδος, και λιγότερο στην πνευματική ζωηρότητα της εποχής τους. Σήμερα όμως, με το νέο παγκόσμιο περιβάλλον του ιντερνετ, οι περισσότεροι καλλιτέχνες, είτε κινούνται σε μορφές DIY, είτε σε ανεξάρτητες εταιρείες, μπορούν τουλάχιστον να προβάλλουν το έργο τους...

Το εκπληκτικό τραγούδι "Ένα Δάκρυ Κοραλλένιο" του Θάνου Ανεστόπουλου

Πέρα από τα γνωστά συγκροτήματα που έβγαλαν δίσκους, υπήρξαν σίγουρα πολλοί άλλοι που δεν πήραν ποτέ την ευκαιρία (ένα παράδειγμα, τα υπέροχα τραγούδια του Βασίλη Πετρίδη). Το έργο του Βαγγέλη Γερμανού δε θα το μάθαινε κανείς αν δεν υπήρχε ο Διονύσης Σαββόπουλος. Δε θα γνωρίζαμε ποτέ τους Κατσιμίχα αν δε βρισκόταν ο Ρασούλης. Πόσοι άλλοι να υπήρχαν; Κανείς δε ξέρει. Σημαντικά συγκροτήματα άφησαν μόνο δείγματα. Δεν έχουμε παρά ελάχιστα δείγματα από τους MGC και τον Εξαδάκτυλο και δε θα είχαμε τίποτα και από τον Πουλικάκο αν φίλοι δεν έκαναν ρεφενέ ώστε να βγει τελικά ο δίσκος ΜΕΤΑΦΟΡΑΙ ΕΚΔΡΟΜΑΙ Ο ΜΗΤΣΟΣ.

ΕΝ ΑΓΚΑΛΙΑ DE ΚΡΙΣΓΙΑΟΥΡΤΙ -Πάνος Κουτρουμπούσης, 1978. Ταχυδράματα από αυτό το βιβλίο, έχουν παρουσιαστεί στο "Τρίτο Θέατρο" της ΕΡΤ σε σκηνοθεσία Γιώργου Χριστοδουλάκη, καθώς και στο ραδιόφωνο, στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Δ.Θέατρο.

Ο γενικός χαρακτήρας του ροκ είναι ότι είναι μία τέχνη «ταχυδραματική», γρήγορη δηλαδή σαν νωπογραφία τόσο στην εκτέλεση όσο και στην διάθεση…
Το ροκ ως τέχνη εκπροσωπεί την ύπαρξη, όπως λοιπόν και η ίδια η ύπαρξη, έχει τον χαρακτήρα του στιγμιαίου. Είναι μία τέχνη που δεν διεκδικεί να παραμείνει στο χρόνο, αλλά να εκφράσει την διάθεση της στιγμής. Μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα την διάθεση του ροκ αν το συγκρίνουμε με την επίσημη τέχνη των αρχαίων Αιγυπτίων: Οι Αιγύπτιοι είχαν σε εξαιρετικό βαθμό ανεπτυγμένη την έννοια του γιγαντιαίου. Η τέχνη των Αιγυπτίων προσπαθεί να κυριαρχήσει στο μέλλον, να κατακτήσει το χρόνο. Οι πυραμίδες, οι κολοσσοί και οι πυλώνες ζητούν την αιωνιότητα. Το ροκ αντίθετα, ζητά τη στιγμή: μικρά χαρτάκια με ποιήματα, ζωγραφιές σε πακέτα από τσιγάρα, τραγούδια πρόχειρα … το ροκ μόνιμα μέσα στη προσωρινότητα της νεότητας, διαγράφει τη σύντομη τροχιά ενός χαρούμενου νεανικού πάρτι. Εξ άλλου είναι μία τέχνη που γίνεται από ανθρώπους χωρίς χρήματα. Το θέατρο που μπορεί να επινοήσει ένας νέος, είναι περισσότερο θεατρική απόπειρα, περισσότερο ένα παιχνίδι, παρά θέατρο με την έννοια μιας οργανωμένης παραγωγής. Το είδος αυτού του θεάτρου ονομάστηκε εύστοχα «ταχύδραμα» από τον Πιτ Κουτρουμπούση Πρόκειται για μικρά κείμενα που δεν είναι δυνατόν ποτέ να γίνουν οργανωμένη θεατρική παράσταση, μπορούν όμως να γίνουν υπέροχα χάπενινγκ ή και να διαβαστούν σαν ποιήματα στην παρέα.

Το ροκ θέατρο εμφανίζεται στην μεταπολεμική Ελλάδα σαν αυτοσχέδιες παραστάσεις με το όνειρο του αγώνα. Στην εποχή της παράγκας, οι υπαρξιστές οργανώνουν σουρεαλιστικές παραστάσεις και αγώνες με έπαθλα καπνιστές ρέγκες. Στην εποχή της χρυσής νεολαίας, βλέπουμε παρέες που προκαλούν ανάλογα ταχυδραματικά ξαφνιάσματα στο δρόμο. Οι φίλοι της παρέας του Αντώνη Ευθυμιάδη, ντύνονταν σαν αρχαίοι έλληνες με σεντόνια για χλαμύδες και ξύλα για κοντάρια. Περίμεναν την εμφάνιση κάποιου διαβάτη και τότε διέσχιζαν ατάραχοι τον δρόμο. Αλλά και πολλά από τα γιαουρτώματα της σκοτεινής εποχής, είναι μορφή θεάτρου. Όλες οι γνωστές θεατρικές ροκ μορφές, συνιστούν περισσότερο λαϊκές παιδιές που συγγενεύουν με τον αρχαίο κώμο: μια νεανική γιορτή χωρίς σκηνικά, χωρίς κουστούμια και συνήθως, χωρίς εισιτήριο.

Η παρέα του Κουτρουμπούση, έκανε ροκ κινηματογράφο με μία απλή μηχανή που αποτύπωνε μόνον εικόνα. Ο ήχος γραφόταν-αν γραφόταν- ξεχωριστά και συνήθως τα φιλμ αυτά έμεναν αμοντάριστα με την λογική του «θα δούμε αργότερα» και την χαρακτηριστική ανεμελιά της νεότητας.

Ε.Κινηματογράφος

Είναι απαραίτητο να θυμάται κανείς ότι ένα από τα βασικά γνωρίσματα της νεανικής τέχνης είναι ο ταχυδραματικός χαρακτήρας. Όλα γίνονται γρήγορα. Ο νέος άνθρωπος δεν έχει την υπομονή να οργανώσει κάτι για μεγάλο χρονικό διάστημα γιατί βρίσκεται στην γρήγορη και ανυπόμονη νιότη, αλλά και γιατί δεν έχει χρήματα. Έτσι τόσο το Θέατρο, όσο και ο Κινηματογράφος σαν μορφές οργανωμένης παραγωγής δεν είναι δυνατόν να γίνουν εύκολα νεανικά εκφραστικά εργαλεία. Και όπως δεν υπάρχει θέατρο με την έννοια μιας οργανωμένης θεατρικής παράστασης, έτσι ακριβώς δεν υπάρχει και κινηματογράφος. Αυτό που υπάρχει είναι ένα είδος ταχυδραματικού παιχνιδιού με την κάμερα, που αποτυπώνει στο φιλμ την διάθεση της παρέας. Τα ροκ φιλμ βασίζονται σε ένα υποτυπώδες μεν, χαρακτηριστικά νεανικό δε, σενάριο.

Το ροκ στον κινηματογράφο εμφανίζεται με απόπειρες νεαρών να γυρίσουν σε φιλμ ιστορίες που τους διασκεδάζουν αφάνταστα. Φιλμάκια 2 με 10 λεπτά που συνήθως μένουν αμοντάριστα ή χωρίς ήχο.
Ο ΓΥΦΤΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΟΥ ΥΜΗΤΤΟΥ(1960), ένα φιλμ του Αντώνη Ευθυμιάδη, είναι μια γνήσια ροκ ταινία. Μια παρέα παίζει τένις. Το μπαλάκι ξεφεύγει και πέφτει στα πόδια του Γυφτάνθρωπου (Γιώργος Κοντός) που παρακολουθεί περίεργος τον αγώνα. Όταν οι παίκτες πηγαίνουν να το μαζέψουν, πέφτουν σχεδόν αναίσθητοι από την μπόχα του βρωμοπόδαρου και αποφασίζουν να τον πάνε σε ειδικό για να κάνει τον βάρβαρο Γυφτάνθρωπο έναν πολιτισμένο άνθρωπο. Ο ειδικός είναι ο Πιτ Κουτρουμπούσης. Οι ροκ ταινίες στη συντριπτική τους πλειοψηφία δεν παίχτηκαν στους κινηματογράφους αφού έμειναν αμοντάριστες. Ταχυδραματικό και αυθεντικό ροκ χαρακτήρα έχει σίγουρα το «ΑΛΔΕΒΑΡΑΝ»(1976), το περίφημο φιλμ του Ανδρέα Θωμόπουλου.

Μερικά φιλμ που είναι ροκ ή μπορούν για ιστορικούς λόγους να συνδεθούν με αυτό (έτσι το θέλει η «ροκ παράδοση») είναι:
«Ο ΕΞΟΡΙΣΤΟΣ», «Ο ΔΡΑΚΟΥΛΑΣ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΕΞΑΡΧΕΙΩΝ», «ΤΑ ΚΟΥΡΕΛΙΑ ΤΡΑΓΟΥΔΑΝΕ ΑΚΟΜΑ», και το «ΣΟΥΒΛΙΣΤΕ ΤΟΥΣ». Υπάρχουν τέλος και κινηματογραφικές ταινίες που δεν είναι ροκ προϊόντα, αλλά είναι εξαιρετικές αναφορές σε εποχές του ροκ. Μια υποδειγματική τέτοια δουλειά για την δεκαετία του 1960, είναι η ταινία Peppermint του Κώστα Καπάκα.