Η Γοργόνα των Ματάλων και το The Mermaid Cafe (Η πραγματική ιστορία)

Το θρυλικό Καφέ The Mermaid, στην πρόσοψη του οποίου βλέπουμε την πρώτη Γοργόνα. ΑΡΧΕΙΟ Μ.Νταλούκα, Άνοιξη 1970.

Η Γοργόνα των Ματάλων, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα της ελληνικής ψυχεδέλειας, όχι τόσο για την τεχνοτροπία της, όσο για τον συμβολισμό της. 

Φιλοτεχνήθηκε την Άνοιξη του 1970, από την (δεκαεξάχρονη τότε) Κρητικιά, Πηνελόπη Ξαγοραράκη, στην πρόσοψη του ιστορικού Καφέ-  Ρέσταραν, The Mermaid Cafe,  στην παραλία των Ματάλων.

Σήμερα, η τοιχογραφία αυτή, δυστυχώς δεν υπάρχει, οι χουντικοί γκρέμισαν το Καφενείο, την Άνοιξη του 1970, όταν με στρατιωτικού τύπου επέμβαση, έδιωξαν τους χίπις από τις σπηλιές.
Τα γεγονότα περιγράφονται στο βιβλίο Μάταλα (Η ιστορία της Νεφεριάνας) του Μανώλη Νταλούκα (Εκδόσεις ΑΓΚΥΡΑ, 2018).

Για την Γοργόνα των Ματάλων –όπως για άλλα έργα Τέχνης, σαν την Πηγή του Ντυσάν- ιδέα μόνο παίρνουμε από μία (και μοναδική), μακρινή φωτογραφία.

Το έργο, όπως και το Καφενείο, έγινε εμβληματικό, για την Παγκόσμια Ψυχεδέλεια, αφού εκατοντάδες χίπις από όλα τα μέρη του κόσμου, το θαύμασαν σε πραγματικό χρόνο, και η Joni Mitchell, που έζησε τότε εκεί, το απαθανάτισε στο τραγούδι της, Carey.

Come on down to the Mermaid Cafe
And I will buy you a bottle of wine
And we'll laugh and toast to nothing and
Smash our empty glasses down...

Joni Mitchell's Matala, Crete from Matala Crete on Vimeo.

Ακόμα και σήμερα, οι παλαιοί χίπις, αναφέρονται με συγκίνηση, για τη Γοργόνα και το The Mermaid Cafe.

Στην πατρίδα μας, η τοιχογραφία, το ιστορικό Καφενείο, αλλά και τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν εκεί, εκείνη την Άνοιξη, είναι σχεδόν άγνωστα, αφού ελάχιστοι έλληνες, είχαν πάει τότε στα Μάταλα Κρήτης, και κανείς μετά, δεν τα συνέδεσε, όπως θα έπρεπε, με την Ιστορία του Ροκ στην Ελλάδα. 

Και έχουμε το παράδοξο : Ένα δικό μας έργο, διάσημο και με χιλιάδες αναφορές στο Εξωτερικό, να είναι  άγνωστο στην Ελλάδα.

Η Πηνελόπη χρησιμοποίησε χρώματα, και κοχύλια, για να δημιουργήσει την Γοργόνα, στην πρόσοψη του  Καφενείου, στους εσωτερικούς τοίχους του οποίου υπήρχαν,  και άλλες τοιχογραφίες, και που απεικόνιζαν βασικούς ήρωες της Παγκόσμιας Ψυχεδέλειας, (Beatles, Hendrix κ.α). 
Και αυτές οι τοιχογραφίες, δεν έχουν σωθεί, ούτε υπάρχει (από όσα ξέρουμε μέχρι σήμερα) φωτογραφία.

Η δεύτερη εκδοχή της ντυμένης Γοργόνας.

Η Γοργόνα, υπήρξε σε δύο μορφές. Στην πρώτη ήταν γυμνόστηθη, στην δεύτερη όχι.   Ο λόγος είναι, ότι, την πρώτη φορά, φιλοτεχνήθηκε γυμνή, όπως και έπρεπε, αφού δεν νοείται, Γοργόνα ντυμένη. Όμως, οι χουντικοί χωροφύλακες, απαίτησαν από τον ιδιοκτήτη του Καφενείου, και αδελφό της Πηνελόπης, Στέλιο Ξαγοραράκη, να ...ντύσει την Γοργόνα!  Έτσι η πρώτη καταστράφηκε, και στη θέση της έγινε άλλη που φορούσε ...στηθόδεσμο. Η δεύτερη εκδοχή, αν υπήρχε σήμερα, θα ήταν μνημείο εκείνου του σκοτεινού καιρού, όταν οι χουντικοί του «ΕλληνοΧριστιανικού ιδεώδους», έντυσαν ακόμη και τις Γοργόνες.  Όμως και αυτή η εκδοχή, δεν υπάρχει, αφού το Καφενείο γκρεμίστηκε.

Παραμένουν τουλάχιστον οι φωτογραφίες, που θα έπρεπε, να αναφέρονται μαζί με το εννοιολογικό τους πλαίσιο, δείχνοντας τη νοοτροπία των χουντικών, και υπενθυμίζοντας τα γεγονότα, εκείνης της Άνοιξης, στα Μάταλα Κρήτης.

Φωτό: Ο Στέλιος Ξαγοραράκης, στο θρυλικό Mermaid Cafe

Στο τέλος της Άνοιξης του 1970, η χωροφυλακή της χούντας και τα ΤΕΑ, εισέβαλλαν στα Μάταλα, και έδιωξαν τους χίπις αφού τους θεωρούσαν μιάσματα και αλήτες. Ο Στέλιος Ξαγοραράκης, συνελήφθη και ξυλοκοπήθηκε από τους χουντικούς, θεωρούμενος προστάτης των "αλητών". Λίγο αργότερα, έφυγε αό την Ελλάδα, και μετανάστευσε για πάντα στις ΗΠΑ. 

Η αδελφή του Πηνελόπη, έμεινε στην Ελλάδα, και έγινε σχεδιάστρια Μόδας στην Αθήνα, κρατώντας όμως, πάντα την Κρήτη και τα Μάταλα στην καρδιά της.