ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ (1974-76)

Μέλη της ΟΚΔΕ (Οργάνωση του Τροτσκιστικού ρεύματος) διαδηλώνουν στην Αθήνα. Μετά την πτώση της χούντας, και για πρώτη φορά μετά τον Εμφύλιο, οι διάφορες κομμουνιστικές οργανώσεις, δρουν υπό καθεστώς νομιμότητας. (Φωτογραφία Μάιος 1976, ΑΡΧΕΙΟ Μ.Νταλούκας)

Η πτώση της χούντας είναι αναπόφευκτη μετά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, στις 20 Ιουλίου του 1974. Οι Έλληνες, φαίνεται να οδηγούνται σε πόλεμο και η κωμικοτραγική επιστράτευση φέρνει στο φως την πραγματικότητα: ο στρατός είναι διαλυμένος από τους ίδιους τους στρατοκράτες. Στις 24 Ιουλίου, ο
Κωνσταντίνος Καραμανλής έρχεται από τη Γαλλία σαν από μηχανής θεός, ξεπερνά την πολεμική κρίση και προκηρύσσει εκλογές στις οποίες για πρώτη φορά στη μεταπολεμική ιστορία θα λάβουν μέρος κόμματα από όλες τις πολιτικές δυνάμεις. 

Περιζήτητες αφίσες της εποχής, προορισμένες να αναρτηθούν, σε δωμάτια κομμουνιστικής νεολαίας. Από αριστερά, πωλούνται τα πρόσωπα των Στάλιν, Μάρξ, Λένιν, Τσε Γεβάρα. Σε αυτά, θα πρέπει να προσθέσουμε και τους Τρότσκι και Μάο. Στο διάστημα 1974-76, χιλιάδες νέοι κομματικοποιούνται στην Αριστερά, και αναλόγως της στράτευσης, έχουν τους αντίστοιχους ήρωες. (Φωτογραφία Ιούλιος 1976, ΑΡΧΕΙΟ Μ.Νταλούκας)

Στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης (1974-76), το ροκ, μπαίνει σε αγρανάπαυση και «καλλιεργείται» το Ανταρτορόκ. Ο όρος (επινόηση του Πάνου Τζαβέλλα), χαρακτηρίζει εύστοχα, την τότε νεανική σκέψη : Προηγείται η στράτευση,  ιδιαίτερα προς την αριστερά, και έπονται, ελάχιστες, αυτόνομες ροκ  διαθέσεις. Οι νέοι, μοιάζουν με αντάρτες, που αναλόγως,  λατρεύουν τον Μαρξ, τον Λένιν, τον Μάο, τον Στάλιν, τον Τρότσκι, ενώ κατά κόρο, ακούν, «αντάρτικο» και «δημοκρατικό», τραγούδι. 

Βεβηλωμένη προτομή της αμερικανίδας ιατρού και ακτιβίστριας, Esther Lovejoy, στην Δραπετσώνα. Στο διάστημα 1974-76, εμφανίζονται οι πρώτες αναρχικές ομάδες, συντονισμένες και αυτές, στο σύνθημα «Έξω οι Αμερικάνοι», το οποίο, πολλές φορές, εκτόξευαν επί δικαίων και αδίκων. Ο ανεγκέφαλος «αναρχικός» που βεβήλωσε το άγαλμα, προφανώς αγνοούσε τις τεράστιες υπηρεσίες που προσέφερε η Esther Lovejoy, στην Ελλάδα. Η ένδειξη «Αμερικανίς Πολίτις», αρκούσε γι αυτόν, να την δει ως στόχο. (Φωτογραφία Ιούλιος 1976, ΑΡΧΕΙΟ Μ.Νταλούκας)

 Η ψυχεδελική διάθεση, που υπήρχε στην προηγούμενη εποχή, υποχωρεί, και οι περισσότεροι νέοι, εντάσσονται σε κάποιο πολιτικό κόμμα.

Η συμπεριφορά αυτή, αναμενόμενη, ύστερα από την επτάχρονη απαγόρευση των κομμάτων, αποτελεί το, κατά  κανόνα, νεανικό ήθος και ύφος.

Τα ροκ συγκροτήματα, θεωρούνται αδιάφορα έως υποπροϊόντα του αμερικάνικου τρόπου ζωής. Η ροκ διάθεση, απαξιώνεται εντελώς από την «επαναστατική» σκέψη. Το φαινόμενο, είναι έντονο και τόσο ξαφνικό, ώστε, η ψυχεδελική σκηνή, περιγράφεται τότε, από τον Παύλο Σιδηρόπουλο, σαν ένα ποτήρι που το αφήνεις και σπάει σε χίλια κομμάτια. Το Ανταρτορόκ, εξελίσσεται κυρίαρχο μέχρι το 1976, και μετά υποχωρεί, ύστερα από την απογοήτευση, την αμφισβήτηση, και μερικά γεγονότα που προκαλούν την ψυχεδελική νοσταλγία. Η επόμενη περίοδος, φέρνει την Ροκ αναζωπύρωση, οπότε και συμβαίνει το αντίστροφο: το Ανταρτορόκ θρυμματίζεται ενώ το Ροκ θριαμβεύει

Τα τραγούδια της Φωτιάς

Τι έγινε άραγε εκείνο το μεγάλο επαναστατικό ποτάμι, που είχε πηγές, στη Νομική και το Πολυτεχνείο του 1973; Τι έγινε η αντιδικτατορική νεολαία; Ένα ντοκιμαντέρ του Νίκου Κούνδουρου έχει διασώσει κάτι από το «τραγούδι του κύκνου». Τα Τραγούδια της Φωτιάς είναι το φιλμ της μεγάλης γιορτής που επικρατούσε

τους πρώτους μήνες μετά την παλινόρθωση της δημοκρατίας. Καταγράφονται δύο σημαντικές συναυλίες, στο Στάδιο Καραϊσκάκη και στο Παναθηναϊκό Στάδιο, που έγιναν αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας.

Θα μείνουμε εδώ για λίγο ν’ ακούσουμε τον Λοΐζο, να τραγουδά το Τσε Γκεβάρα. 

Γύρω στο γρασίδι, πάνω στις γεμάτες κερκίδες οι φοιτητές φωνάζουν «Λαέ, Θυμήσου το Νοέμβρη» και οι κοπέλες αγκαλιάζονται με τ’ αγόρια. Σε αυτές τις εκπληκτικές συναυλίες, ο Θεοδωράκης με τη Φαραντούρη φαίνονται τόσο νέοι, τόσο όμορφοι, τόσο δίκαιοι και τόσο δυνατοί.

Στην περίοδο αυτή, τα τραγούδια που εκφράζουν τη νεολαία είναι οπωσδήποτε τα τραγούδια της φωτιάς, αλλά εμφανίζεται και μια σειρά κλώνων που ονομάζονται δημοκρατικά. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι η αναβίωση του αντάρτικου τραγουδιού.

Τα αντιστασιακά τραγούδια του ΕΑΜ που ακούστηκαν στα βουνά το 1943, είναι στις πρώτες προτιμήσεις της νεολαίας. Στην Πλάκα, λειτουργούν μέχρι και τα χρόνια της ροκ αναζωπύρωσης, μια σειρά μπουάτ με «επαναστατικά» ονόματα (Μετερίζι, Λημέρι, Πράσινος Ήλιος, Χαραυγή) όπου εμφανίζονται οι ανταρτοροκάδες. Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος όλων αυτών που
τραγουδούν «αντάρτικα και δημοκρατικά τραγούδια» είναι ο Πάνος Τζαβέλας, που υπήρξε δραστήριος νεολαίος της γενιάς της Εθνικής Αντίστασης και αγωνιστής του Δημοκρατικού Στρατού, βαριά τραυματισμένος τον Ιούλιο του 1949.

Η Ροκ Διάθεση

Στην περίοδο 1974-76, το ροκ, σταματά σχεδόν, να υπάρχει. Γιατί;; 
Η απάντηση, γίνεται αυτονόητη, και μόνο αν σκεφτούμε, μερικά μόνο, από τα γεγονότα της περιόδου.

1.Ιούλιος 1974, το δράμα της Κύπρου, πτώση της χούντας, ο Καραμανλής έρχεται και αποκαθίσταται η Δημοκρατία.
2.Νοέμβριος 1974. Εθνικές Εκλογές ύστερα από επτά χρόνια. Το ΚΚΕ και τα άλλα κομμουνιστικά κόμματα νόμιμα. Η συμμαχία της Ενωμένης Αριστεράς. Πρώτη επέτειος του Πολυτεχνείου.
3.Δεκέμβριςο 1974. Δημοψήφισμα με το ερώτημα «Βασιλευόμενη ή Αβασίλευτος Δημοκρατία;». 
4. 21 Απριλίου 1975. Πορεία διαμαρτυρίας, που καταλήγει σε μπουκάρισμα στην Αμερικανική Πρεσβεία. 
5.Ιούνιος 1975. Το αίτημα για αποχουντοποίηση έντονο, απεργία πείνας του δάσκαλου Γιάννη Βαγενά.
6.Ιούλιος 1975. Πρώτη Επέτειος της Δημοκρατίας. Επεισόδια, δακρυγόνα και αύρες στην Αθήνα. 7.Δεκέμβριος 1975. Εμφάνιση της 17 Νοέμβρη. Δολοφονία του Σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα. 8.Μάιος 1976. Ματωμένη Πρωτομαγιά. Θάνατος Παναγούλη. Θάνατος Ισίδωρου Ισιδωρόπουλου. Αν τώρα, συνυπολογίσουμε ότι, σε όλη αυτή την περίοδο, είχαμε : τις Δίκες της Χούντας, εκατοντάδες αγωνιστικές κινητοποιήσεις, ένα άτυχο love story (της Ενωμένης Αριστεράς) υπό εξέλιξη, τη νέα δύναμη (ΠΑΣΟΚ και Ανδρέας Παπανδρέου)... αντιλαμβανόμαστε ότι η Ελλάδα, ήταν ένα καζάνι που έβραζε. Η ζωή, βρισκόταν κάτω από την ισχυρή υποβολή, ενός περιπετειώδους πολιτικού σήριαλ, που καθημερινά κέρδιζε ακροαματικότητα και μονοπωλούσε το ενδιαφέρον. Ποιος λοιπόν, στον αναβρασμό αυτόν θα ασχολιόταν με το Ροκ και τα συγκροτήματα;

Παρόλα αυτά, το Ροκ, μπορεί να υποχώρησε, αλλά δεν πέθανε. Και στην περίοδο αυτή, έχουμε ροκ δείγματα.

Ο σπουδαιότερος ροκ καλλιτέχνης της περιόδου, είναι αναμφισβήτητα ο Διονύσης Σαββόπουλος. Το 1975, παρουσιάζει τον δίσκο «Δέκα Χρόνια Κομμάτια», που εκφράζει την διάθεση της Εποχής, με εκπληκτικά ποιητικό τρόπο. Ο δίσκος αυτός, είναι το διαμάντι που λάμπει περισσότερο από όλα τα άλλα. Σε αυτό το έργο, αποτυπώνεται το ήθος, δηλαδή η κοινωνική (ιδιαίτερα η νεανική) συμπεριφορά, και αναφέρονται γεγονότα, με σπουδαίας ποιότητας, σκέψη.  Σε αυτό το διάστημα, ο Σαββόπουλος, είναι καλύτερος όλων. Σαν δείγμα, παραθέτω απόσπασμα, από συναυλία του, στο Παλαί ντε Σπορ, το 1976...
 

Ένας άλλος καλλιτέχνης που μπορεί να συνδεθεί με το ροκ, είναι ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας. Ο δίσκος του «Η Ατέλειωτη Εκδρομή», κυκλοφορεί το 1975, και επηρεάζει τη νεολαία.
Τα ιστορικά ροκ συγκροτήματα, που συνδέονται με την Βρετανική Εισβολή και το Καλοκαίρι της Αγάπης (Poll, Πελόμα Μποκιού, Νοστράδαμος, Μπουρμπούλια, Μόρκα, Εξαδάκτυλος) έχουν διαλυθεί και μόνον οι Socrates εξακολουθούν να υπάρχουν. Απομένουν βέβαια, κάποιοι επίγονοι που όμως είναι αδιάφοροι κλώνοι. 

Μία αφίσα, της 1ης Δεκεμβρίου 1974, μας πληροφορεί για παράδειγμα, για «ρεσιτάλ ποπ», στον κινηματογράφο ΟΠΤΑΣΙΑ. Συνεπώς, τα μουσικά ροκ πρωινά, εξακολουθούν να υπάρχουν, έστω και σπάνια. Διαβάζουμε τα ονόματα: Paradise Visa, Πλεξίσαργος και Τα 4 Επίπεδα της Υπάρξεως. Συγκροτήματα, που πέρασαν στην αφάνεια. Δεν άφησαν σημαντικό έργο. Τα 4 Επίπεδα της Υπάρξεως, τον Απρίλιο του 1976 κυκλοφόρησαν τον πρώτο και μοναδικό τους δίσκο, με ελληνικό στίχο, στην εταιρεία Venus Records.

Τα τραγούδια τους, παιδαριώδη και άτεχνα, ένα όμως από αυτά, το «Κάποια μέρα στην Αθήνα», φαίνεται να δίνει έμπνευση, τριάντα τρία χρόνια αργότερα (2009), στον ράπερ Jay-Z για το τραγούδι «Run this Town» (feat Rihanna & Kanye West)!

Μια άλλη αφίσα, της 6ης Απριλίου 1975, μας πληροφορεί, για άλλα τρία άγνωστα πια συγκροτήματα, που δίνουν «ροκ συναυλία» για μαθητές γυμνασίου. Αντιλαμβανόμαστε, ότι, αυτό γίνεται για να μαζευτούν χρήματα για την εξαήμερη εκδρομή. Η διοργάνωση ροκ συναυλίας από τελειόφοιτους μαθητές, φαίνεται να γίνεται από νωρίς, σε αυτή την περίοδο, και πάντως πριν την περίφημη «Συναυλία της Βροχής», στου Ζωγράφου (1979). 
Το 1976, ορίζεται ως η αρχή της Ροκ Αναζωπύρωσης. Σημαντικά έργα αυτής της χρονιάς, είναι ο δίσκος των Socrates (Phos), ο δίσκος του Πουλικάκου (Μεταφοραί Εκδρομαί ο Μήτσος) και η προβολή στους κινηματογράφους του φιλμ Αλδεβαράν (που γυρίστηκε το 1975). Άλλα σπουδαία γεγονότα, για το διάστημα 1974-76, είναι η γνωστοποίηση της "σκηνής" στο περιοδικό ΣΗΜΑ Νο 9 (Σεπτέμβριος 1975) και η κυκλοφορία των δίσκων των: Γιώργου Ρωμανού (Dans Le Grenier, 1974), Σταμάτη Σπανουδάκη (Looking Back, 1974), Λουκά Σιδερά (Pax Spray, 1974) και  Ηρακλή Τριανταφυλλίδη (Σε Άλλους Κόσμους, 1976).