TAKIS –Συνέντευξη

O Takis σε έκθεσή του στο Παρίσι (Φωτογραφία: Σίμος Τσαπνίδης, 1964. ΑΡΧΕΙΟ Μ.Νταλούκας)

Στην συνέντευξη που μου δίνει (2004) ο TAKIS (Παναγιώτης Βασιλάκης), αναφέρεται στις παρέες που κάνει μετά τον Πόλεμο, και πριν φύγει για το Παρίσι. Οι παρέες αυτές,  είναι κυρίως καλλιτέχνες που ορίζονται ως οι πρώτοι Υπαρξιστές στην Ελλάδα.

Ο χρόνος δράσης των πρώτων Υπαρξιστών είναι 1945 με 1954 και το γενικό όνομα όλων αυτών είναι Ανεύθυνοι, σύμφωνα με την Φώφη Τρέζου.

Οι Ανεύθυνοι, προηγούνται των Υπαρξιστών της Ιπτάμενης Παράγκας του Σίμου. Οι περισσότεροι, είναι σπουδαίοι καλλιτέχνες. Μερικοί από αυτούς, είναι πια,  πρόσωπα σχεδόν μυθικά, όπως η Λένα Τσούχλου, ο Takis, ο Μίνως Αργυράκης, η Λίλη, ο Γιώργος Μακρής.

Όμως, εντός αυτής της ομάδας, υπήρξε μία υποομάδα που τους χωρίζει στα δύο: Πλούσιοι και Φτωχοί.

Η ομάδα των φτωχών, αποτελείται από τους

- Takis

- Μίνως Αργυράκης

- Λίλη και Βλαδίμηρος Μακ

- Μάκης Μιχαλόπουλος

-  Πάνος Ραϋμόνδος

-  Μαίρη Λάππα

Το βιβλίο ESTAFILADES αποτελεί την αυτοβιογραφία του Takis. Εξαιρετικά σημαντικό, αφού περιγράφει τους πρώτους Υπαρξιστές στην Ελλάδα.

Αυτό που συνδέει και χαρακτηρίζει τα μέλη της ομάδας των φτωχών,  είναι το κοινό μίσος που νιώθουν για την μεγαλοαστική τάξη την οποία και ονομάζουν με απαξίωση μπουρζουαζία. Όλοι, έχουν μια περήφανη  λάμψη στα μάτια και μια οργή απέναντι στα «τρυφερά μαξιλάρια».Το περίεργο είναι ότι συναναστρέφονται αυτούς ακριβώς που κοιμούνται πάνω σ’ αυτά τα μαξιλάρια. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι  εδώ υπάρχει το σύνδρομο του έκπτωτου πρίγκιπα. Όλοι, προέρχονται από οικογένειες που πριν τον πόλεμο υπήρξαν πλούσιες και τώρα ζουν στην απόλυτη φτώχεια.

Ο Takis, στη συνέντευξη, εκφράζεται με έντονη απαξίωση, για τους πλούσιους υπαρξιστές, με τους οποίους έκανε παρέα εκείνα τα χρόνια. Δεν τους θεωρεί καν καλλιτέχνες. Διέκρινα αμέσως το μίσος που ένιωθε για τους πλούσιους , ένα μίσος που είχε δημιουργηθεί από τη φτώχεια που βίωσε τότε. Το μίσος εκείνο,  δεν έχει σβήσει μετά τόσα χρόνια. Το κατάλαβα αμέσως. Γι αυτό, όταν μου έκανε την ερώτηση «Η Νάτα είναι φίλη σου;» του απάντησα «Τη γνωρίζω στο πλαίσιο της έρευνας. Αλλά, δεν είμαι φίλος με κανέναν». Του απάντησα έτσι, λέγοντας ψέματα. Η Νάτα, είναι μια φίλη. Όμως, διαισθάνθηκα πως αν του αποκάλυπτα την αλήθεια, αν του έλεγα πως για τη Νάτα, για τον Μακρή, την Τσούχλου,  και τους άλλους «πλούσιους», τρέφω μεγάλη εκτίμηση, σίγουρα θα μου έκοβε τη συνέντευξη.

Το βιβλίο ESTAFILADES, που έγραψε ο Takis, αποτελεί και την αυτοβιογραφία του. Είναι εξαιρετικά σημαντικό, αφού εκτός της ζωής του στο Παρίσι, περιγράφει σε πραγματικό χρόνο τους πρώτους Υπαρξιστές στην Ελλάδα. Όμως, διαβάζοντας κανείς αυτό το βιβλίο, θα πρέπει να έχει πάντα υπόψη του, τη φτώχεια της εποχής, που σαν ξυράφι χαράζει και δημιουργεί αυτή την εικόνα στον Takis. Και αυτή η εικόνα δεν είναι πάντα και η πραγματική ή τουλάχιστον είναι η πραγματικότητα που βίωσε από την πλευρά του, ο Takis.

Μια μικρή γενική  παρουσίαση των Ανεύθυνων , δηλαδή των πρώτων ελλήνων υπαρξιστών, μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ.

Περισσότερα στοιχεία θα βρείτε στο βιβλίο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΡΟΚ.

 Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ TAKIS (Απόσπασμα).

- Οι ESTAFILADES είναι η αυτοβιογραφία σας;

-Βέβαια. Τι άλλο μπορεί να είναι;

-Πότε γράφτηκε;

-Σημειώσεις κρατούσα από παιδί, σε χαρτάκια κρατούσα ιδέες και τα είχα μαζέψει...ο Μίνως Αργυράκης δακτυλογράφησε τα κομμάτια εδώ μέχρι το  1954...Μετά όταν πήγα στο Παρίσι, δεν μιλούσα τη γλώσσα και τσατίστηκα μ έναν κριτικό τέχνης και το μετέφρασα για να δείξω το πνεύμα μου.. το έδωσα και το κυκλοφόρησε το 1961 ο  Julliard René που είχε εκδώσει τον Νταλί και τη Françoise Sagan

-Τι σημαίνει ο τίτλος;

- ESTAFILADES σημαίνει Ξυραφιές στα Λατινικά. Πληγές από ξυραφιές.

-Στο βιβλίο σας, εκεί που περιγράφετε την παρέα του Λουμίδη, αναφέρετε μια κοπέλα με το παρατσούκλι «Κροκόδειλος»...

-Δεν ξέρω τι απέγινε αυτή

-Αναφέρεστε στην Μαίρη Λάππα;

-Ναι...(γέλιο) ...πού την ξέρεις; πού τα ξέρεις εσύ αυτά;

-Ήταν ποιήτρια;

-Όχι, ήταν εμπνεύστρια...Μας τάιζε μας περιποιότανε...ήταν παράξενο κορίτσι, της άρεσε να είναι με καλλιτέχνες...δεν ήταν και καλλονή...

-Σε αυτή την παρέα, τα κύρια πρόσωπα είναι ο Μάκης Μιχαλόπουλος, ο ποιητής που αυτοκτόνησε ..

-Ναι

-Ο Πάνος Ραϋμόνδος, ο Γλύπτης , ο Βλαδίμηρος κι η Λίλη Μακ, ο Μινως Αργυράκης, εσείς βέβαια και η Μαίρη Λάππα...είναι έτσι;

-Ναι

-Ήταν άλλοι στην παρέα αυτή;

-Όχι. Αρχηγός ήταν η Λίλη, η οποία ήταν πανέμορφη. Εποχή υπαρξισμού...

-Αυτή η χρονιά, το 1946, που σχηματίζεται η παρέα, είναι μυθική,  είστε οι πρώτοι υπαρξιστές, πριν τους υπαρξιστές της Παράγκας του Σίμου. Η παράγκα είναι το

1953... Αλήθεια τον Σίμο γιατί δεν τον αναφέρετε στο βιβλίο;

-Δεν ήταν άνθρωπος πνευματικός, τσαγκάρης ήταν και είχε ένα κύκλο από παιδιά που ήταν υπαρξιστές ως προς την επιφάνεια , δεν είχαν βάθος

-Τώρα, εκείνο που μπορώ να διακρίνω, είναι ότι, μαζί με σας, υπάρχει ένας μεγαλύτερος κύκλος μορφωμένων και πλουσίων παιδιών στο Κολωνάκι...

-Εμείς τους περιφρονούσαμε αυτούς

-Φαίνεται ότι εκείνοι με εσάς, δεν έχουν μόνο μια απλή διαφορά, υπάρχει μεταξύ σας ένα χάος...

-Χάος, ναι

-Υπάρχει ταξική διαφορά, εσείς είστε τα φτωχόπαιδα , τους περιφρονείτε...Υπάρχει λοιπόν μια τέτοια μεγάλη διαφορά, αλλά ταυτόχρονα υπάρχει και μία συνάφεια, κάνετε παρέα με αυτούς, αναφέρομαι για παράδειγμα στην Νάτα Μελά, στην Λένα Τσούχλου, που ανήκουν στα πλουσιόπαιδα ..

-Κονομούσαμε...τους τρώγαμε κανένα σάντουιτς... ήτανε για εμάς θύματα, να τους τα φάμε, να τους πάρουμε κάτι... εκείνη την εποχή δεν είχες να φας ένα κομμάτι ψωμί...Μας καλούσανε κάπου... στο σπίτι τους, τρώγαμε, πίναμε, φεύγαμε.... αυτός ο κύκλος, ήταν μπουρζουάδες ...εμείς δεν είχαμε να κάνουμε με τους μπουρζουάδες, τίποτα παρά να τους χρησιμοποιούμε για να φάμε κανένα σάντουιτς...Παιδιά πλουσίων όλοι αυτοί...μετά αρχίσανε το 1965 το 1966, παίρνανε και λίγο χασίσι και γινήκανε μάγκες, δηλαδή ήταν ψευτόμαγκες...Ούτε καν τους εκτιμώ ακόμα, δεν έχω εκτίμηση...παιδιά πλουσίων που πάνε να γίνουν καλλιτέχνες...δεν ήταν σαν κι εμάς...εμείς ήμασταν μες στη ζωή...

-Αυτή η απέχθεια ή δυσφορία που νιώθατε τότε γι αυτούς, κρατάει μέχρι τώρα;

-Η απέχθεια αυτή; Βεβαίως ...

-Μα τώρα πια είστε φτασμένος, ένας αναγνωρισμένος διεθνώς καλλιτέχνης...

-Εγώ δεν έχω κάνει συμβιβασμούς αγαπητέ μου...αυτοί γλύφουνε το κράτος....εγώ έχω αποτυχία ως προς αυτήν την πλευρά.. δεν τους χωνεύω...ούτε και με χωνεύουνε διότι ξέρουνε ότι δεν είμαι δικός τους

-Τώρα στη δική σας παρέα, βλέπω εικόνες όπως να κυκλοφορείτε ξυπόλυτοι, η Λίλη κυκλοφορούσε ξυπόλυτη;

-Ναι κι εγώ έπλενα τα πόδια μου στου Λουμίδη ...ναι αυτή ήταν μια καινούργια κατάσταση που δεν υπήρχε μόνο εδώ αλλά και στο εξωτερικό...όμως δεν κοπιάραμε κανένα, δεν είχαμε την πληροφόρηση που υπάρχει σήμερα... ήμασταν αυθεντικοί...

-Όμως και οι άλλοι, αυτούς που ας ονομάσουμε πλούσιους, δεν ήταν κι αυτοί υπαρξιστές; Και αυτοί δεν είχαν μια ανάλογη συμπεριφορά;

-Και στο Παρίσι...κι εκεί διάφορες πλούσιες κυρίες στο St Germain ντυνόντουσαν μποέμικα για να μπορέσουνε να εισχωρήσουνε στις πραγματικές υπαρξιστικές ομάδες

-Εσείς ήσασταν επηρεασμένος από τον André Gide;

-Ο Μίνως Αργυράκης ήταν ο πιο διαβασμένος

-Λέω για εσάς τώρα

-Περισσότερο ο Κάφκα με είχε επηρεάσει ..η Ελλάδα τότε ήταν Καφκική, ήταν ο Παπάγος ήταν μια δικτατορία, ένας φόβος, τα χαρτιά... Βεβαίως είχα ενδιαφέρον για όλους τους μεγάλους φιλοσόφους, αλλά η Ελλάδα ήταν Καφκική κι έχω κάνει έργα για τον Αιώνα Του Κάφκα που είχε μεγάλη επιτυχία στο Παρίσι και μάλιστα τα εξέθεσα στην Μαδρίτη και στην Ελλάδα... είναι μια Καφκική ατμόσφαιρα......Εμείς είμαστε κατατρεγμένοι από την αστυνομία, τους ασφαλίτες... ήταν ένας Ζάκας εκεί κατάσκοπος που μας παρακολουθούσε

-Ο Ζάκας τσακώθηκε κάποτε με τον Βλαδίμηρο;

-Αυτό τώρα εσύ πού το ξέρεις;

-Η πληροφορία έρχεται από τα ημερολόγια του Σίμου. Αναφέρει πως του διηγηθήκατε κάτι τέτοιο όταν βρεθήκατε στο Παρίσι...

-Ναι ο Σίμος, θέλω να πω ότι μπορεί να είπα προηγουμένως ότι ήταν ένας αγράμματος τσαγκάρης, αλλά εξελίχθηκε ...όπως και ο Ραϋμόνδος, όταν τον γνώρισα ήταν τσιμεντάς...

-Ο Ραϋμόνδος ήταν ο καλύτερός σας φίλος;

-Δεν ξεχωρίζω τους φίλους μου. Μου έχουνε μείνει μερικοί φίλοι, οι περισσότεροι δυστυχώς φύγανε

-Είναι αλήθεια ότι στον Αργυράκη, στο τέλος της ζωής του, στείλατε 5 χιλιάδες δολάρια;

-Στο τέλος της ζωής του, όσο μπορούσα τον στήριξα

-Έχω άλλες πληροφορίες όμως που σας κατηγορούν ότι τον ξεχάσατε

-Ξέχασα εγώ τον Μίνω; Δεν είμαστε καλά...Δώρο από τον Μίνω δεν δεχόμουνα, ό,τι έχω τα αγόρασα, το ίδρυμά μου δηλαδή...

-Η παρέα σας, εννοώ η παρέα του Λουμίδη, Αργυράκης, Ραυμόνδος, εσείς οι Μακ , με την πολιτική τι σχέση είχατε;

-Απολίτικοι. Μετά τα Δεκεμβριανά κανένας μας δεν είχε σχέση με τα πολιτικά, υπήρξε μια μεγάλη απογοήτευση με τον Στάλιν που πρόδωσε το κίνημα, αν κι εγώ δεν ήμουνα κομουνιστής...αριστεροί ήμασταν φυσικά, μετά όμως όλοι είχαμε απογοητευτεί, δεν μας ενδιέφερε πλέον η πολιτική, θέλαμε να ζήσουμε με ποίηση και να ζήσουμε τη στιγμή, δεν είχαμε ούτε μέλλον ούτε παρελθόν...

-Πάντως από την κουλτούρα της παρέας σας, των πρώτων υπαρξιστών, έχουν μείνει τα γραπτά τα δικά σας που είναι του 1954, ένα ποίημα του Μιχαλόπουλου...

- Ο Μίνως άρχισε να δακτυλογραφεί τα γραπτά μου πολύ πριν από το 1954, άμα το πάρεις δηλαδή χρονικά... είχα ένα μάτσο από χαρτιά, κομμάτια από τραπεζομάντιλα κάτι τέτοια... εκεί που έγραφα το ημερολόγιό μου...τα διαβάζει ο Μίνως το 1948, ή το 1949... και από καιρό σε καιρό πάω στο σπίτι του , τα διαβάζω κι αυτός τα δακτυλογραφεί, και τα δακτυλογραφεί σωστά...δηλαδή παίρνει το ζουμί...εγώ τα διαβάζω , ξαπλωμένος σε ένα ντιβάνι...ο Μίνως είχε βγάλει το Κολλέγιο το Αμερικάνικο, και τα δακτυλογραφούσε με πάθος .. ε και φτάνω στο Παρίσι το 1954...μέχρι το 1954 βγήκε από τον Μίνω, από εκεί και πέρα, από το 1954 μέχρι το 1961, βρίσκω έναν που γύριζε κι αυτός μέσα σ αυτό τον χώρο , ένας νέος φιλόσοφος ...πολύ άσχημος...ο Χάρης ο Κανελλόπουλος, κι αυτός πια μου δακτυλογραφεί από εκεί και πέρα μέχρι το 1961...ο οποίος ερχόταν κάθε πρωί και του τα υπαγορεύω και τα γράφει καλύτερα συντακτικά...και οι δύο κράτησαν το πνεύμα, δεν το αλλάξανε...και μια φορά τσατίζομαι με τον Γάλλο κριτικό που είπε «τι λέτε για τον Τάκις, αυτός δεν έχει πνεύμα» και πηγαίνω και του πετάω τα μεταφρασμένα δακτυλογραφημένα στη μούρη και του λέω «διάβασέ το αυτό για να καταλάβεις ποιος είμαι» και αυτός τα διαβάζει ... και ένας από τους φίλους του που ήταν λεκτέρ του Julliard René, το πήγε στον Julliard. Και μου τηλεφωνάει μια μέρα ο Julliard και μου λέει έχω στα χέρια μου ένα δακτυλογραφημένο δικό σου που είναι τρομερά ενδιαφέρον...αλλά δεν μπορούμε να το δημοσιεύσουμε όπως είναι...δεν θα πιάσουνε τον Τάκι, θα πιάσουνε εμένα τον εκδότη...και έτσι βγήκε λογοκριμένο

-Στην Πλάκα, ήταν ένα ταβερνάκι που το λέγανε «Μεθυσμένο Καράβι», εκεί πηγαίνατε;

-Ναι. Η Λίλη ψωνιζότανε και εμείς ακολουθούσαμε...και τρώγαμε...Η Λίλη ψωνιζότανε με κάποιον γκόμενο πότε αμερικάνο, πότε έλληνα πλούσιο ...

- Ναι αλλά η Λίλη δεν ήταν ερωτευμένη με εσάς;

- Με όλους. Τότε ήταν υπαρξσιμός. δεν σου ανήκε δεν είχες μια γυναίκα, η γυναίκα ανήκε σε όλους...

- Από αυτά τα χρόνια 1946-1954, έχει μείνει εκτός από τα γραπτά άλλο έργο δικό σας, γλυπτό ή ζωγραφιά;

- Ε πώς δεν έχει μείνει ...είχα πολλά αλλά μου τα έκλεψαν..

-Υπάρχει έργο σας του 1946;

-Ναι...η Τζένη Δρόσου, έκανα το πορτραίτο της

-Ποια ήταν αυτή

-Ηθοποιός ήταν για ένα διάστημα

-Ποιός το έχει;

-Το έχω εγώ...έχω μερικά έργα που έχουν επιβιώσει

-Σας είχε ερωτευτεί η Νάτα;

-Με είχαν  ερωτευτεί πολλές αν θες να ξέρεις γαμούσα ευτυχώς τις κόρες των πλουσίων. Έτσι επιβίωσα. Και επιβίωσαν κι οι φίλοι μου γύρω μου.

- Ο Λεωνίδας Χρηστάκης...

-Αυτουνού του πήρα την γκόμενα και με μισεί

-Έχει βγάλει ένα βιβλίο που δίνει την εικόνα ότι η Νάτα έρχεται και σας φέρνει φαγητό

- Ε τρώγαμε ρε παιδί μου αφού στα είπα...αν δεν έφερνε φαγητό τι να την κάναμε;;

-Η ίδια το αρνείται όμως αυτό

-Τι αρνείται;

-Ότι σας έφερνε φαγητό 

-Είχαμε πιάσει το στούντιό της και τρώγαμε εκεί...μας τάιζε κι αυτή...γιατί; η χοντρή είχε καμιά γοητεία; τζάμπα δεν κάναμε τίποτα. Οι μπουρζουάδες πληρώνανε την παρουσία μας. Είσαι φίλος με την Νάτα;

-Την γνώρισα στο πλαίσιο της έρευνας. Δεν είμαι φίλος με κανέναν.

-Καλύτερα.  Με αυτούς να μην είσαι φίλος, βρωμάνε

-Από αυτούς που είπαμε τώρα, εκτός από εσάς ποιος άλλος άφησε έργο. Ο Βλαδίμηρος δεν άφησε τίποτα νομίζω

-Ο Βλαδίμηρος όχι

-Ο Ραϋμόνδος; Τους Αγγέλους τους έκανε μετά νομίζω

-Ο Ραϋμόνδος έκανε κάτι γύψινα

-Και ο Μίνως πριν το 40 νομίζω είχε αρχίσει να σκιτσάρει

-Και ο Βλαδίμηρος ζωγράφιζε κάτι τέρατα

-Ήταν στην παρέα σας ο Γιώργος Τσουκαλάς;

-Όχι στην παρέα, αλλά ο Τσουκαλάς, είχε αδυναμία στην Λίλη

-Κι αυτός;

-Ναι, την Λίλη την είχε ερωτευτεί η μισή Αθήνα. Λόγω της Λίλης, μπαίναμε στην Μεγάλη Βρετανία, στο Κινγκ Τζωρτζ, έγινε γκόμενα του Παλαμά, του μικρού... του Λέανδρου, ε και τρώγαμε από τον Λέανδρο, τρώγαμε από εκεί τρώγαμε από δω...Η Λίλη ήτανε Ρωσίδα...κάποιος να της έκανε τον θλιμμένο και τον απογοητευμένο έπεφτε απάνω του...έπαιζε πολλές φορές Ντοστογιέφσκι, ο Βλαδίμηρος έπαιζε τον Ηλίθιο, κάτι κάναμε για να τραβάμε την προσοχή...πρέπει ναχεις κάποια μυθολογία

-Σωστό

-Άννα Καρένινα!... η Λίλη έπαιζε κι αυτό...

-Αυτά πού τα έπαιζε;

-Στα Καφενεία, στις ταβέρνες...ήταν παράξενη γυναίκα...όμορφη και την ερωτεύονταν οι γκόμενοι και τρώγαμε κι εμείς

-Η Λίλη, ήταν εξαιρετική σαν παρουσία δηλαδή σαν τρόπος ζωής

-Ναι σαν τρόπος ζωής... μα κι εμείς τι νομίζεις; Μια διέξοδος ήτανε...δεν μπορώ να στο περιγράψω...αυτό που δεν περιγράφεται είναι η πείνα. Αν κάποιος σου έδινε ένα σάντουιτς έτρωγες. Αν δεν σου έδινε έμεινες νηστικός. Στου Λουμίδη πηγαίναμε συχνά και περιμέναμε να βρεθεί κάποιος να μας κεράσει καμιά τυρόπιτα... αλλά ήμασταν πολύ ατράκτιβ, εντυπωσιακή παρέα.... και ο Γκουτσίνας αυτός ο ηλίθιος, τι τσιγγούνης., πηγαίνανε καλλιτέχνες κάνανε τοποθετήσεις .. εγώ τούσπασα το πορτραίτο , πήγα έφαγα και μετά του τόσπασα, είπα έπεσε κατά λάθος....εκδικητικός ήμουν, δεν έδινα τίποτα σ αυτούς... τους γοήτευα ένα διάστημα για να τρώω και μετά δεν έδινα τίποτα... με καταλαβαίνανε και με διώχνανε

-Ο Τάκης το γκαρσόνι; Βοηθούσε καθόλου;

-Δεν μας έδιωχνε σου λέει αυτοί εδώ οι αλήτες θα ρθει κάποιος και θα πληρώσει...ούτε ερχόταν να ζητήσει θα πάρεις κάτι τίποτα....ε ήταν βοήθεια αυτό να μην σε διώχνει από του Λουμίδη...