ΤΟ 69 ΜΕ ΚΑΠΟΙΟΝ ΦΙΛΟ (Το νόημα του Λευτέρη)- Μέρος Πρώτο

Ο Παύλος Σιδηρόπουλος (Φωτ. Μ.Νταλούκας, 1983)

«Το 69 με κάποιον φίλο», του Παύλου Σιδηρόπουλου, είναι ίσως το σημαντικότερο τραγούδι, του ελληνικού ροκ. Δωρικό, με λίγες λέξεις, σχηματίζει αριστοτεχνικά, το πορτραίτο του Λευτέρη.

Τραγούδι της Ήττας, αλλά σαν μια μαγική εικόνα, κρύβει μέσα του, την Διαμαρτυρία και συνεπώς, στέλνει μήνυμα, για Ελευθερία.

 Στο τραγούδι, ο Λευτέρης, περιγράφεται σαν αγανακτισμένος που μην αντέχοντας τη μίζερη ζωή, και τις βρισιές, παίρνει την απόφαση, να φύγει από την Ελλάδα, αναζητώντας κάπου αλλού, μια νέα αρχή.

Όμως, δεν προλαβαίνει. Ένα γράμμα, πληροφορεί τελικά τον Παύλο, πως τον Λευτέρη «τον βάλαν φυλακή» γιατί «αποπλάνησε , είπαν, δεκαεξάχρονη μικρή».

Το τραγούδι, έχει σύμβολα και αναφορές, που εύκολα δεν γίνονται αντιληπτές.

Πολλοί, αναζήτησαν, ανάμεσα  στους γνωστούς και στο περιβάλλον του Παύλου, να βρουν, ποιος ήταν αυτός ο Λευτέρης.

Μάταια.

Ο Λευτέρης είναι ένα σύμβολο και οι γνωρίζοντες, αντιλαμβάνονται ότι ο επηρεασμός, έρχεται από τον Οδυσσέα Ελύτη. Όσο και αν ακούγεται περίεργο, «Το 69 με κάποιον φίλο», είναι μια αναφορά στο «Άξιον Εστί» το υπέροχο ποίημα του Ελύτη.

Ο Λευτέρης, δεν είναι ένα πρόσωπο, είναι μια χαρακτηριστική ομάδα Ελλήνων. Αυτοί οι Έλληνες, είναι οι αδικημένοι από τους ισχυρούς, του χρήματος και της εξουσίας. «Λευτέρηδες» υπήρχαν πάντα, και αυτό το αποδίδει με καλλιτεχνικό τρόπο, πρώτος ο Οδυσσέας Ελύτης.

Στο «Άξιον Εστί», περιγράφει τον «Λευτέρη» σαν έναν απλό φαντάρο στο μέτωπο, στον πόλεμο του 40.

"...Τότε ο Λευτέρης, που τύλιγε παρεκει τσιγάρο, καρτερικα, σα να 'χε παρει απανω του την ανημπορια ολακερης της Οικουμενης, γυρισε και "Λοχια" ειπε "τι βαρυγκομας; Αυτοι που 'ναι ταγμενοι για τη ρεγγα και το χαλβα, σ' αυτα παντοτε θα ξαναγυριζουν. Και οι αλλοι στα δεφτερια τους που δεν εχουνε τελειωμο, και οι αλλοι στα κρεβατια τους τα μαλακά που τα στρωνουν μα δεν τα οριζουν"

(Άξιον Εστί, ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΔΕΥΕΤΡΟ. ΟΙ ΗΜΙΟΝΗΓΟΙ. Οδυσσέας Ελύτης)

Το όνομα Λευτέρης δεν είναι τυχαίο και δίνει καθαρά την εικόνα. Αυτοί που τότε πολέμησαν για την Λευτεριά της πατρίδας, μετά τον πόλεμο, ξαναγύρισαν στην ρέγκα και τον χαλβά. Κάποιοι, άλλοι, εκμεταλλεύτηκαν τον πόλεμο, και βρέθηκαν μετά,  στα «δεφτέρια» τους, δηλαδή στα χρήματά και τις κομπίνες.

Σε ένα άλλο σημείο, πάλι στο «Άξιον Εστί», ο Ελύτης, περιγράφει στην Κατοχή, μια γειτονιά, με χαμόσπιτα και τρύπια ντενεκεδένια παράθυρα. Εκεί έρχονται οι κατακτητές, με τον κουκουλοφόρο προδότη. Αυτό το σίχαμα, τον κουκουλοφόρο, ο Ελύτης, με τόση σπουδαία συμβολική, τον βάζει να σταθεί απέναντι σε έναν Λευτέρη...

"...Μιαν από τις ανήλιαγες μερες εκεινου του χειμωνα, ενα πρωι Σαββατου, σωρος αυτοκινητα και μοτοσυκλετες εζωσανε το μικρο συνοικισμο του Λευτερη, με τα τρυπια τενεκεδενια παραθυρα και τ' αυλακια των οχετων στον δρομο. Και φωνες αγριες βγανοντας,

εκατεβηκανε ανθρωποι με χυμενη την οψη στο μολυβι και μαλλια ολόισα ιδιο αχερο. Προσταζοντας να συναχτουν οι αντρες ολοι στο οικοπεδο με τις τσουκνιδες. Και ηταν αρματωμενοι απο πανου ως κατου, με τις μπουκες χαμηλα στραμμενες κατα το μπουλουκι. Και μεγαλος φοβος επιανε τα παιδια, επειδη τυχαινε, σχεδον ολα, να κατεχουνε καποιο μυστικο στην τσεπη ή στην ψυχη τους. Αλλα τροπος αλλος δεν ητανε, και χρεος την αναγκη κανοντας, λαβανε θεση στη γραμμη, και οι ανθρωποι με το μολυβι στην οψη, το αχερο στα μαλλια και τα κοντα μαυρα ποδηματα, ξετυλιξανε γυρω τους το συρματοπλεγμα. Και κοψανε στα δυο τα συγνεφα, οσο που το χιονονερο αρχισε να πεφτει, και τα σαγονια με κοπο κρατουσανε τα δοντια στη θεση τους, μηπως τους φυγουν ή σπασουνε. Τοτε, απ τ' αλλο μερος φανηκε αργα βαδιζοντας να 'ρχεται Αυτος με το Σβησμενο Προσωπο, που σηκωνε το δαχτυλο κι οι ωρες ανατριχιαζαν στο μεγαλο ρολόι των αγγελων. Και σε οποιον λαχαινε να σταθει μπροστα, ευθυς οι αλλοι τον αρπαζανε και τον εσουρνανε χαμου πατωντας τον. Ωσπου εφτασε καποτε η στιγμη να σταθει και μπροστα στον Λευτερη. Αλλα εκεινος δε σαλεψε. Σηκωσε μονο αργα τα ματια του και τα πηγε με μιας τοσο μακρια - μακρια μεσα στο μελλον του - που ο αλλος ενιωσε το σκουντημα κι εγειρε πισω με κιντυνο να πεσει. Και σκυλιαζοντας, εκανε ν' ανασηκωσει το μαυρο του πανι, ναν του φτυσει καταμουτρα. Μα παλι ο Λευτερης δε σαλεψε. Πανω σε κεινη τη στιγμη, ο Μεγαλος Ξενος, αυτος που ακολουθουσε

με τα τρια σειρητια στο γιακα, στηριζοντας τα χερια στη μεση του, καγχασε: οριστε, ειπε, οριστε οι ανθρωποι που θελουνε , λεει, ν' αλλαξουνε την πορεια του κοσμου ! Και μη γνωριζοντας οτι ελεγε την αληθεια ο δυστυχης, καταπροσωπο τρεις φορες του καταφερε το μαστιγιο. Αλλα τριτη φορα ο Λευτερης δε σαλεψε. Τοτε, τυφλος απο τη λιγη περαση που 'χε η δυναμη στα χερια του, ο αλλος, μη γνωριζοντας τι πραττει, τραβηξε το περιστροφο και του το βροντησε συρριζα στο δεξι του αυτι".

(Άξιον Εστί, ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ. ΤΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ ΜΕ ΤΙΣ ΤΣΟΥΚΝΙΔΕΣ. Οδυσσέας Ελύτης)

Όταν κάποτε, ο Παύλος Σιδηρόπουλος,  μου μίλησε με μεγάλο θαυμασμό για τον Ελύτη και μου είπε ότι είχε επηρεαστεί, τον ρώτησα «Λοιπόν, από τον Ελύτη, ποιοι ακριβώς είναι οι επηρεασμοί;» και μου απάντησε χαμογελώντας « Ο Λευτέρης».

Ο Λευτέρης στον Ελύτη, είναι ο πατέρας ή ο παππούς μας που πολέμησε στο μέτωπο. Είναι μετά, ο κάθε πατριώτης που στήθηκε στο γερμανικό μπλόκο. Και που μετά τον πόλεμο, βρέθηκε σε πλήρη φτώχια.  

Ο Παύλος, συνεχίζοντας τη σκέψη αυτή, περιγράφει έναν «Λευτέρη» στα δικά του τα χρόνια. «Λιωμένος από ρακί» αυτός ο νέος Λευτέρης, γιατί «μια καλημέρα δεν του λέν» και «πως είναι αλήτης συνεχώς του κοπανάν».

Σε ένα του ποίημα, ο Οδυσσέας Ελύτης, αναφέρεται στο «Γράμμα». Είναι κάτι που συμβολίζει την καλή είδηση, που όλο περιμένει και δεν έρχεται ποτέ...

Κάθε πρωί όπου ξυπνώ

    τρέχω στην πόρτα και κοιτώ

Τρίτη Κυριακή Δευτέρα

    κι άλλη μια χαμένη μέρα

Πάνε κι έρχονται ολοένα
    τα βαπόρια και τα τρένα

Ταχυδρόμε ανάθεμα σε

    μόνο εμένα δε θυμάσαι

................................................

Γράμμα τέτοιο δε λαβαίνεις
    άδικα μην περιμένεις

Δε σου το 'χουνε γραμμένο

    κι αν σου το 'χουν πάει άλλου

Άλλος μένει εκεί που μένεις
    και το δίνουνε αυτουνού

Ίσως να 'ναι και σταλμένο

    σ' άνθρωπο του φεγγαριού

Ή και παραπεταμένο

    σε μιαν άκρη τ' ουρανού

(Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ. Τα Ρω του Έρωτα. Οδυσσέας Ελύτης)

Τι είναι αυτό το «γράμμα»; Είναι το όνειρο του κάθε Λευτέρη και το Όνειρο του Ποιητή. Ότι κάποτε μια νέα μέρα καλύτερη έχει ανατείλει και ο κόσμος δεν κυβερνιέται από τα «σβησμένα πρόσωπα».

Το Γράμμα αυτό, στον Ελύτη, δεν έρχεται ποτέ.

Στον Σιδηρόπουλο έρχεται, πεταμένο στην αυλή. Είναι γράμμα φρίκης. Τον Λευτέρη τον βάλαν φυλακή. Γιατί; Αποπλάνησε , είπαν, δεκαεξάχρονη μικρή.

Στην κοινωνία που ζει ο Παύλος, ο Λευτέρης δεν εκτελείται με περίστροφο. Τιμωρείται αλλιώς.

Πάντα αυτοί με τα «δεφτέρια που δεν έχουνε τελειωμό», βρίσκουν μια κατηγορία να κρατήσουν στον χαλβά και στην ρέγκα τους Λευτέρηδες.

Έτσι είναι.

Συνεπώς, «Το 69 με κάποιον φίλο», είναι το τραγούδι του αιώνια προδομένου. 

Το τραγούδι λοιπόν αυτό, ακούγεται πολύ δυνατά και χορεύεται σαν ικεσία, με μάτια στραμμένα πολύ μακριά, στο αόρατο μέλλον. 

(Το Δεύτερο Μέρος ΕΔΩ)