Το Ανταρτορόκ και ο Πάνος Τζαβέλας

 Με τον όρο "ανταρτορόκ" ορίζουμε την διάθεση που επικρατεί στην ελληνική νεολαία, αμέσως μετά την πτώση της χούντας. Αυτή η διάθεση δημιουργεί (ή επαναλαμβάνει παλαιότερες) στρατευμένες στην κομμουνιστική ιδεολογία μορφές Τέχνης. Εξελίσσεται κυρίαρχη από το 1974 μέχρι το 1976, οπότε η Ροκ Αναζωπύρωση, την ανακόπτει. Μετά το 1976, το Ανταρτορόκ, υπάρχει αλλά όχι πια σε πρωταγωνιστικό ρόλο. 


Τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, είναι περίοδος εκφραστι-
κής παρακμής. Οι καλλιτεχνικές ευαισθησίες όταν δεν είναι στρα-
τευμένες θεωρούνται αντιδραστικές και οι περισσότεροι ρίχνονται
με ζήλο στην «υπεύθυνη κομματική» δουλειά. Δημιουργείται ένα θορυβώδες ψευδο-επαναστατικό περιβάλλον.

Φωτο: Ο Γ Μαρκόπουλος στο Κύτταρο, διευθύνει τον Παύλο Σιδηρόπουλο. Η ανταρτορόκ φάση του Παύλου...
Το γενικό χαρακτηριστικό είναι η πολιτικοποίηση των πάντων και αυτή την περίοδο ακόμη και ο Σαββόπουλος βγάζει πολιτικό δίσκο (Happy Day). Τα κλαμπ που στέγασαν την ψυχεδελική νεολαία μετατρέπονται σε χώρους «δημοκρατικού» τραγουδιού και το κυριότερο όλων, το Κύτταρο, το άντρο της ψυχεδελικής νεολαίας, παραχωρείται στον Γιάννη Μαρκόπουλο. Μία νέα μορφή, το «Πολιτικό Καφενείο», εμφανίζεται, ένας χώρος όπου παρουσιάζεται τραγούδι με πολιτικό σόου, συνήθως χονδροειδείς θεατρικές παραστάσεις που αναπαριστούν τα γεγονότα στο Πολυτεχνείο, ή τις επιθέσεις της αστυνομίας στο φοιτητικό κίνημα. Μερικές παραστάσεις, παρουσιάζουν –εκτός από «αγωνιστικό»– και καλλιτεχνικό ενδιαφέρον, όπως αυτές που γίνονται στο Σούσουρο, με τον Γιάννη Ζουγανέλη, τον Θάνο Αδριανό, τον Περικλή Χαρβά και τον Νικόλα Άσιμο. Η κουλτούρα του ανταρτορόκ εξαπλώνεται σαν ένα ορμητικό κύμα Δωριέων και σαρώνει τα πάντα. Όλα σχεδόν τα συγκροτήματα της ψυχεδελικής νεολαίας διαλύονται, άλλοι πιάνουν δουλειά στα μπουζούκια και άλλοι προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα. Ο θάνατος της ψυχεδελικής σκηνής είναι τόσο γρήγορος, ώστε περιγράφεται από τον Παύλο Σιδηρόπουλο «... σαν ένα ποτήρι που το αφήνεις και σπάει».Η λαμπερή ανιδιοτελής αντιδικτατορική συσπείρωση, που εμφανίστηκε στην Εποχή της Δικτατορίας,  σπάει τώρα σε θαμπά και υστερόβουλα ανταγωνιστικά κομμάτια. Στο καινούργιο αυτό μεταπολιτευτικό περιβάλλον, οι νέοι, ομοιάζουν με επαναστάτες, αλλά στην πραγματικότητα, επαναστάτες δεν είναι. 

Sell music online at ReverbNation.com

Στην περίοδο αυτή, το κυρίαραχο, είναι η αναβίωση του αντάρτικου τραγουδιού και η δημιουργία μία σειρά κλώνων του, που χαρακτηρίζονται σαν "δημοκρατικά τραγούδια". 

Φωτο: Ο Πάνος Τζαβέλας με τον Ηλία Λογοθέτη τραγουδούν στο «Αντάρτικο
Λημέρι». Πίσω, τεχνικός της Σουηδικής Τηλεόρασης

Τα αντιστασιακά τραγούδια του ΕΑΜ που ακούστηκαν στα βουνά
το 1943, είναι στις πρώτες προτιμήσεις της νεολαίας. Τα αντάρτι-
κα βεβαίως και πολλές φορές συνόδεψαν τον αντιδικτατορικό αγώνα, όμως το φαινόμενο υστερίας που παρατηρείται τώρα, δεν μπορεί να εξηγηθεί παρά μόνο σαν κατευθυνόμενο από τις ηγεσίες των  κομμάτων και των οργανώσεων της αριστεράς που ήθελαν να πετύχουν στρατολογήσεις. Στην Πλάκα, λειτουργούν μέχρι και τα χρόνια της Ροκ Αναζωπύρωσης, μια σειρά μπουάτ με «επαναστατικά» ονόματα (Μετερίζι, Λημέρι, Πράσινος Ήλιος, Χαραυγή) όπου εμφανίζονται οι ανταρτοροκάδες. Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος όλων αυτών που τραγουδούν «αντάρτικα και δημοκρατικά τραγούδια» είναι ο Πάνος Τζαβέλας , που υπήρξε δραστήριος νεολαίος της γενιάς της Εθνικής Αντίστασης και αγωνιστής του Δημοκρατικού Στρατού, βαριά τραυματισμένος τον Ιούλιο του 1949. Είναι ο άνθρωπος που επινόησε τον παράξενο όρο «ανταρτορόκ», θέλοντας έτσι να δηλώσει ότι στη μεταπολιτευτική περίοδο η ψυχεδέλεια πέθανε και έμενε ένας «επαναστατικός» δρόμος που μετέτρεπε το ροκ με έναν κομμουνιστικό τρόπο. 
Δεν είχε δίκιο, αλλά δεν είχε και άδικο.
Δεν είχε δίκιο, γιατί προφανώς η κουλτούρα της νεολαίας δεν κα-
τευθύνεται ιδεολογικά και όταν κατευθύνεται ισοδυναμεί με το κιτς του σοσιαλιστικού προγραμματισμού. Αλλά δεν είχε και άδικο, γιατί πραγματικά εκείνη την εποχή η νεολαία στρεφόταν εθελοντικά υπό την κηδεμονία της κομμουνιστικής ιδεολογίας.

Στη φωτογραφία (αριστερά) βλέπουμε το κλίμα που επικρατού-
σε στο Αντάρτικο Λημέρι του Πάνου Τζαβέλα: οι νέοι είναι όρθιοι και σηκώνουν ψηλά τις σφιγμένες γροθιές, σαν να δίνουν όρκο. Τα πρόσωπα δείχνουν ότι βιώνουν μεγάλη κατάνυξη και τα σκυμμένα κεφάλια παραπέμπουν σε θρησκευτική λειτουργία και σε ομολογία πίστεως μπροστά στον ιερέα. Ο Πάνος Τζαβέλας προεξάρχει όρθιος δεξιά με το λευκό πουκάμισο, ενώ στον τοίχο βρίσκεται αφίσα του Μπελογιάννη.
Ανάλογη ατμόσφαιρα υπήρχε στις άλλες μπουάτ της
Πλάκας, όμως οι ανταρτοροκάδες ήταν διασπασμένοι, αφού η κάθε οργάνωση της αριστεράς, στρατολογούσε στον δικό της «αντάρτικο» χώρο.
Το κομματικό κριτήριο εφαρμόζεται ακόμη και στα ίδια τα
αντάρτικα που χωρίζονται σε κατηγορίες και κάποτε δεν λείπουν
και μικρές διαδηλώσεις σκληροπυρηνικών μέσα στις μπουάτ, όταν κατά τη γνώμη τους δεν αποδίδονται σωστά τα τραγούδια.

Περισσότερα για το Ανταρτορόκ και τον Πάνο Τζαβέλα, δες στην έκδοση ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΡΟΚ (Μ Νταλούκας, Εκδόσεις Άγκυρα, 2012)