ΤΑ ΑΝΤΑΡΤΙΚΑ

Ανταρτοπούλες του ΕΛΑΣ (Φωτογραφία ΑΡΧΕΙΟ Υπουργείου Εξωτερικών. Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου)

Το αντιστασιακό τραγούδι (αντάρτικο) ανήκει στη στρατευμένη τέχνη της Εθνικής Αντίστασης, και χωρίζεται σε δύο ευδιάκριτα σύνολα:

1.Τραγούδια που παράγονται από (ή σχετίζονται με) τις οργανώσεις ΕΑΜ, ΕΠΟΝ και των ανταρτών του ΕΛΑΣ.

Είναι τα περισσότερα (πάνω από διακόσια).
Αν και προπαγανδιστικά, έχουν εξαιρετική γοητεία.
Σε όλα σχεδόν, υπάρχει διάχυτη η ιδεολογία της Αριστεράς, για το διώξιμο των ξένων και ντόπιων τυράννων, και την εγκαθίδρυση λαϊκής δημοκρατίας.

Φωτο από το περιοδικό Life, ο στρατηγός Ναπολέων Ζέρβας.

2.Τραγούδια του ΕΔΕΣ.

Είναι μόνον δώδεκα. Υμνούν τα κατορθώματα των ομάδων του Ζέρβα, και προπαγανδίζουν, την ιδεολογία της Δεξιάς. Δεν έχουν την ομορφιά που έχουν τα προηγούμενα.
Οι αντάρτες του Ζέρβα και των άλλων οργανώσεων (ΠΕΑΝ, ΕΚΚΑ κ,α) , αν και επέδειξαν σπουδαίο αντιστασιακό φρόνημα, δεν μπόρεσαν να δημιουργήσουν τραγούδια αγώνα, ίσης αξίας με εκείνα που δημιούργησε η Αριστερά.

Ένα από τα αντάρτικα του Ζέρβα, έλεγε...

Απ την Αθήνα ο Ζέρβας κίνησε 
στην Ήπειρο να πάει- γεια σου Ζέρβα μου
Αντάρτικο να φτιάσει
για την Λευτεριά -να ζήσει η Ελλάδα μας

Ελάχιστα είναι τα αντιστασιακά, που τραγουδήθηκαν από όλους τους Έλληνες, όπως το ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΜΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΟΥ, πολλές φορές όμως, προσαρμοσμένα στιχουργικά, στην ιδεολογία της κάθε πλευράς.

Μαχήτρια του ΔΣΕ (Φωτο Απόστολος Μπουσούρης, 1948)

Το αντιστασιακό τραγούδι, ως αντάρτικο, διευρύνεται και έτσι, περιλαμβάνονται σε αυτό, και τραγούδια που δημιουργήθηκαν την περίοδο του Εμφυλίου, κυρίως από τον ΔΣΕ και καλλιτέχνες που συμπορεύτηκαν.
Εδώ, ως αντίσταση, θεωρείται η αντίσταση στο κράτος της Δεξιάς.
Σε αυτά αναφέρονται μάχες, φυλακίσεις, νίκες και ήττες.



Αξίζει να σημειώσουμε ότι...

Στη μεταπολεμική περίοδο, το αντιστασιακό τραγούδι που παρήχθη από την Αριστερά, είναι απαγορευμένο.
Διαδίδεται όμως, κυρίως προφορικά. στους κύκλους της Αριστεράς, και διατηρείται έτσι, ως μέρος της Εθνικής Μνήμης.
Πολλά από αυτά τα τραγούδια, συνόδεψαν τους λαϊκούς αγώνες στη διάρκεια της Δικτατορίας, και τραγουδήθηκαν στην μεγαλειώδη εξέγερση των φοιτητών μας, στη Νομική και στο Πολυτεχνείο (1973) .
Τα εαμογενή Αντάρτικα, γνώρισαν ξαφνική αναβίωση, στα πρώτα χρόνια μετά την πτώση της χούντας (1974-1976).

Μία επιλογή από τα πιο χαρακτηριστικά, ακολουθεί, ερμηνευμένα όλα, από τον Πάνο Τζαβέλα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και άλλοι δεν τα έχουν αποδώσει θαυμάσια. 

ΟΜΟΡΦΗ ΑΝΤΑΡΤΟΠΟΥΛΑ
Αγνώστου. Ανήκει στα δημοτικοφανή, αντάρτικα δηλαδή που βασίζονται σε παλιά θούρια και κλέφτικα της επανάστασης του 1821. Ο μελετητής των αντάρτικων Θεοδόσης Κούγκουλος, σημειώνει πως, στα δημοτικοφανή αντάρτικα τραγούδια, οι Τούρκοι μεταλλάσσονται σε ναζιστές, οι κοτζαμπάσηδες σε δωσίλογους και οι κλέφτες, σε αγέρωχους αντάρτες και όμορφες ανταρτοπούλες.

ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΜΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΟΥ
Αγνώστου. Τραγουδήθηκε πολύ πλατιά και πήρε το χαρακτήρα
συνθήματος τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Μ. Ανατολή από τους αντιφασίστες φαντάρους, ναύτες και αεροπόρους.

ΘΡΗΝΟΣ
Δημοτικοφανές. Αγνώστου. Ο λοχαγός Σίμος Παπασίμος , ήταν από το χωριό Κοκκινιά Γρεβενών. Πήρε μέρος στο Αλβανικό Μέτωπο, και αργότερα, κατατάχθηκε στον ΕΛΑΣ και στον ΔΣΕ.
Σκοτώθηκε στη μάχη του Κηπουργειού Γρεβενών το φθινόπωρο του 1946.

ΤΑ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΑ
Δημοτικοφανές. Αγνώστου

ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΣ
Δημοτικοφανές (πάνω στο Σαμιώτισσα). Αγνώστου. Εμψυχώνει τους αντάρτες , και προπαγανδίζει τη λαική δημοκρατία κ κατάργηση βασιλείας

ΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΙ ΤΗΣ ΦΥΛΑΚΗΣ
Μουσική και στίχοι Πάνος Τζαβέλλας

Ο ΥΜΝΟΣ ΤΟΥ Ε.Λ.Α.Σ.
Το τραγούδι αυτό υπήρξε από τα δημοφιλέστερα στις τάξεις των ανταρτών, αλλά και στο λαό. Γράφτηκε τον Μάρτιο του 1944, δύο χρόνια μετά την ίδρυση του ΕΛΑΣ, από την ποιήτρια Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη. Τη μουσική του συνέθεσε συνθέτης και αγωνιστής Νίκος Τσάκωνας. Από το βουνό ο ΕΛΑΣ ανέθεσε αρχικά τη γραφή του ύμνου, μέσω του Τσάκωνα, στην πεζογράφο Ελλη Αλεξίου, που ήταν οργανωμένη στην Αντίσταση. Η Αλεξίου στη συνέχεια την μετέφερε στη φίλη και συναγωνίστριά της Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη ή οποία και τον έγραψε μέσα σε μια νύχτα.

ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΗΓΟΥΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ
Θούριο εναρμονισμένο σε ρώσικο εμβατήριο.
Οι στίχοι του Δημήτρη Ραβάνη Ρεντή.
Είναι από τα πιο γνωστά κι αγαπημένα αντάρτικα.
Εξυμνεί τους αρχηγούς του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, Στέφανο Σαράφη, στρατιωτικό διοικητή του ΕΛΑΣ, τον Άρη Βελουχιώτη, πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ και τον Ανδρέα Τζίμα-Σαμαρινιώτη, αντιπρόσωπο του ΕΑΜ στον ΕΛΑΣ και πολιτικό καθοδηγητή του. Σε αυτή την παραλλαγή, τιμάται και το όνομα του Κώστα Καραγιώργη, στρατηγού του ΔΣΕ.

ΣΤ' ΑΡΜΑΤΑ ΣΤ' ΑΡΜΑΤΑ
To δημοφιλές αυτό τραγούδι γράφτηκε στα τέλη του 1942 από τον ποιητή και δημοσιογράφο Νίκο Καρβούνη (1880 - 1947) και μελοποιήθηκε από τον αντάρτη μουσικό Αστραπόγιαννο (Ακη Σμυρναίο).

ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΡΗ
Δημοτικοφανές. Λέγεται και «Του μικρού χωριού». Γραμμένο από την Ναυσικά Φλέγγα Παπαδάκη, έπειτα από την περίφημη μάχη. Ο ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Άρη Βελουχιώτη, στις 18 Δεκεμβρίου 1942. πλήττει τα ιταλικά στρατεύματα, τα οποία προβαίνουν σε αντίποινα, τουφεκίζοντας αθώους πολίτες. Ο καπετάνιος Άρης, περιγράφεται σαν ο εκδικητής των αθώων.

ΥΜΝΟΣ ΤΟΥ ΕΑΜ
Η μουσική του Ρώσου συνθέτη Matvey Blanter, από το τραγούδι «Κατιούσα».
Οι στίχοι, του Βασίλη Ρώτα.

ΠΕΝΘΙΜΟ ΕΜΒΑΤΗΡΙΟ
Η μοσυική του Ρώσου συνθέτη, Σοστακόβιτς, απόσπασμα από την 11η Συμφωνία που έγραψε για την επανάσταση του 1905.
Οι στίχοι στο ελληνικό πένθιμο εμβατήριο, κατά μαρτυρία του Πάνου Τζαβέλα, ανήκουν στον Φώτη Αγγουλέ.