ΖΩΓΡΑΦΙΚΑ ΕΡΓΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΗΣ ΙΠΤΑΜΕΝΗΣ ΠΑΡΑΓΚΑΣ

Φωτο: Αντώνης Ρηγάτος. "Ο Μάγος", 1953.

Ζωγραφικά Έργα της Ιπτάμενης Παράγκας: όλα όσα δημιουργήθηκαν από τους υπαρξιστές, στη διάρκεια ζωής του Υπαρξιστικού κινήματος. Κοσμούσαν τους τοίχους του "στρατηγείου" τους,  στην οδό Σαρρή 29, στου Ψυρρή. 
Τα περισσότερα έχουν χαθεί. Αυτά που έχουμε, διασώθηκαν από τον Σίμο, όταν αυτός φεύγοντας από την Ελλάδα, τα πήρε μαζί του για να τα χρησιμοποιήσει στο βιβλίο που έγραψε αλλά δεν
κατόρθωσε ποτέ να εκδώσει.

Επί δεκαεννέα χρόνια, τα μετέφερε με το σακίδιό του που συχνά ήταν και το μαξιλάρι του, σ’ αυτό το μεγάλο ταξίδι της ζωής του. Όταν, στα 1975, επέστρεψε στην Ελλάδα, τα κλείδωσε σε θυρίδα στην ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ στην Ομόνοια.

Βρέθηκαν μετά τον θάνατό του, μαζί με το ημερολόγιο και τα χιλιάδες φιλμ που «τράβηξε» όλα αυτά τα χρόνια.

Φωτό: Έλληνες Υπαρξιστές, μπροστά στην θρυλική Ιπτάμενη Παράγκα. Στο κέντρο, με το μούσι, ο αρχηγός τους, Σίμος Τσαπνίδης. 1953.

Η ζωγραφική της παράγκας γίνεται οπουδήποτε: στους ξύλινους τοίχους, στα δοκάρια, σε πρόχειρα κομμάτια χαρτιού, στονκενό χώρο πίσω από δελτία διανομής τροφίμων, σε σελίδες τετραδίων, κόλλες αλληλογραφίας και οπουδήποτε αλλού μπορούσαν να ζωγραφίσουν.

Φωτο: Χορός στην Παράγκα. Έργο Αγνώστου, 1953. 

Τα έργα στερεώνονται με πινέζες στους ξύλινους τοίχους και μένουν εκεί, μαζί με τις φωτογραφίες και τα συνθήματα που είναι γραμμένα με κιμωλία. Αυτά και τα υπόλοιπα που είναικρεμασμένα από την οροφή, αποτελούν την κύρια διακόσμηση του συλλόγου. Στη ζωγραφική της παράγκας ανήκουν ακόμη και ζωγραφιές που έγιναν στη ΧΡΥΣΗ ΒΙΒΛΟ, ένα βιβλίο εντυπώσεων επισκεπτών που διατηρούσε ο Σίμος. Ακόμη, υπήρχαν –όπως μαρτυρούν φωτογραφίες της εποχής– ζωγραφιές που έγιναν πάνω στα σανίδια της παράγκας, αλλά και πίνακες που τοποθετούσαν ξεχωριστά και που δυστυχώς χάθηκαν, ή αν κανείς σώθηκε, δεν είναι ακόμη γνωστό.

Όλες οι ζωγραφιές χαρακτηρίζονται από έντονο ταχυδραματικό στοιχείο, οι υπαρξιστές περιγράφουν χιουμοριστικά τον εαυτό τους, τα συναισθήματά τους και τον τρόπο που βιώνουν τον κόσμο.

Φωτο: Αντώνης Ευθυμιάδης.Ο Νεοφώτιστος, 1953.

Ένα σκίτσο του Αντώνη Ευθυμιάδη προκαλεί γέλιο.
Ο Νεοφώτιστος (εικόνα) παριστάνεται με ελάχιστη τριχοφυΐα στο προγούλι. Το μάτι γλαρό, βγάζει κάτι το βλακώδες, ενώ τα εξογκωμένα χείλη τονίζουν τη μύτη Πινόκιο.

Ο Νεοφώτιστος έχει στο πέτο μια ρέγγα –όπως ένας σερίφης θα είχε ένα αστέρι στο στήθος– και
κάθεται σε βαριά καρέκλα που παρωδεί θρόνο, ή τελετουργικό κάθισμα. Το ερεισίνωτο ουσιαστικά δεν υπάρχει – η σπασμένη πλάτη συμπληρώνεται με καρφωμένο σανίδι.

Φωτό: Πιτ Κουτρουμπούσης. Δημιουργία, 1953.

Στη Δημιουργία (εικόνα) –ένα σκίτσο του Πιτ Κουτρουμπούση–γελοιογραφείται η δημιουργία του κόσμου! Ο Θεός εμφανίζεται γυμνός, κουρεμένος εν χρω, με αλήτικο πρόσωπο, ενώ ενεργείται σε τσίγκινο καθίκι. Η Θεωρία του Big Bang περιγράφεται με… τη φυσική ανάγκη του Πανάγαθου! Το βλέμμα του Δημιουργού γαλήνιο, αποστασιοποιημένο από τα καθημερινά προβλήματα της γης και των άλλων πλανητών.

Φωτό: Πέτρος Πανταζής. Εμφάνισις Υπαρξιστού. 1953

Η Εμφάνιση Υπαρξιστού (εικόνα) είναι ένα από τα δυνατότερα σκίτσα της παράγκας. Παριστάνεται ο Σίμος να φορά κοστούμι με δεκάδες μπαλώματα. Καπνίζει μακριά πίπα, ενώ από το χέρι κρέμεταιμικρό ομοίωμα της παράγκας με την ένδειξη «υπαρξιστική ταυτότητα». Οι υπαρξιστές συνήθιζαν να εμφανίζονται με μικρό ξύλινο ομοίωμα της παράγκας, ομοίωμα που πήρε τεράστιες διαστάσεις στον χορό των σεισμοπλήκτων. Πάνω στο μπαλωμένο κοστούμι διακρίνουμε σχήμα κιθάρας, δέντρου, καραβάκι (το παλαιό σύμβολο της παράγκας) και την τυποποιημένη απόδοση του συλλόγου με φτερά. Η παράγκα με φτερά εμφανίζεται στις περισσότερες υπαρξιστικές ζωγραφιές και δηλώνει το αίσθημα ελευθερίας που πλημμυρίζει τη μεγάλη παρέα.

Φωτό: Αντώνης Ρηγάτος. Υπαρξισμός. 1953.

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα έργα που βρέθηκαν στο αρχείο του Σίμου, είναι ο πίνακας αυτός του Αντώνη Ρηγάτου. Φαίνονται καθαρά τα σημάδια από τις πινέζες που τον στερέωναν στον ξύλινο τοίχο της παράγκας.

Δίπλα του υπήρχε το ποίημα του Ρηγάτου, που φαίνεται να περιγράφει με σουρεαλιστικό τρόπο, το ζωγραφικό έργο...

ΥΠΑΡΞΙΣΜΟΣ
Στην γωνιά του τραπεζιού,
’γώ κι εσύ και δυο φλιτζάνια
και ο Δίας αγκαλιά

Η μέδουσα που βρέχεται
στης θάλασσας τα βάθη
να πάρει και να σκεπαστεί
με τη μαβιά ομπρέλα

Τα χέρια μου απόστασαν
ν’ αναζητούν της σάρκας
το βαρύ κι ολάσπρο ψωμί

Φως περισσανέσπερο
να ξεχυθεί σαν άυλο
από πυγολαμπίδας κόρφο.
Να φέξει καλιακουδοσκότεινα
του σύμπαντος σκοτάδια.

Βαρέθηκα να πιτσιλώ
τη ζωγραφιά του φύλλου
Γιατί ’ναι σα να χάιδευα
τις τρεις ουρές του σκύλου

Βλέπω του Ζέα το στηθί
και μούρχεται αναγούλα
Γιατί έχεις τρίχες κατσαρές
ισιότριχη μικρούλα;

Το φύλλο της βαλανιδιάς
Διάκο μου θα πέσει
Μα κράτησε τον κεραυνό
γιατί θα φταρνιστώ.


Περισσότερα δείγματα από την Τέχνη της Ιπτάμενης Παράγκας, στην έκδοση ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΡΟΚ (Μανώλης Νταλούκας, Εκδόσεις Άγκυρα, 2012).